Zwischen Sprachen en culturen: Wechselbeziehungen im niederländischen, deutschen und afrikaansen Sprachgebiet
Zwischen dem deutschen und niederländischen Sprachraum existieren seit jeher umfassende kulturelle Wechselbeziehungen. Insbesondere sprachliche und literarische Einflüsse sowie der Austausch von Wissen auf zahlreichen Gebieten belegen den intensiven Kulturtransfer. Dieser beschränkt sich jedoch nich...
Gespeichert in:
Weitere beteiligte Personen: | |
---|---|
Format: | Buch |
Sprache: | Deutsch |
Veröffentlicht: |
Münster ; New York
Waxmann
2018
|
Schriftenreihe: | Studien zur Geschichte und Kultur Nordwesteuropas
Band 29 |
Schlagwörter: | |
Links: | http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=030521587&sequence=000001&line_number=0001&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=030521587&sequence=000004&line_number=0002&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA |
Zusammenfassung: | Zwischen dem deutschen und niederländischen Sprachraum existieren seit jeher umfassende kulturelle Wechselbeziehungen. Insbesondere sprachliche und literarische Einflüsse sowie der Austausch von Wissen auf zahlreichen Gebieten belegen den intensiven Kulturtransfer. Dieser beschränkt sich jedoch nicht auf das Grenzgebiet zwischen Deutschland, den Niederlanden und Flandern/Belgien, sondern zieht weite Kreise über Hamburg, Frankfurt oder Paris bis nach Indonesien und in den Süden Afrikas. Literatur-, Sprach- und Übersetzungswissenschaftler, Historiker und Übersetzer aus den genannten Ländern beleuchten ausgewählte Aspekte dieses Transfers in ihrer eigenen Sprache. Auf diese Weise eröffnet der Band transdisziplinäre Untersuchungsperspektiven auf die ausgeprägten Wechselbeziehungen im niederländischen, deutschen und afrikaansen Sprachgebiet vom Mittelalter bis zur Gegenwart. |
Beschreibung: | Beiträge teilweise deutsch, teilweise niederländisch Festschrift für Heinz Eickmans |
Umfang: | 441 Seiten Illustrationen, Diagramme, Karte, Notenbeispiel, Porträts 24 cm x 17 cm |
ISBN: | 9783830938200 3830938209 |
Internformat
MARC
LEADER | 00000nam a22000008cb4500 | ||
---|---|---|---|
001 | BV045131594 | ||
003 | DE-604 | ||
005 | 20200205 | ||
007 | t| | ||
008 | 180814s2018 gw agcl |||| 01||| ger d | ||
015 | |a 18,N30 |2 dnb | ||
016 | 7 | |a 1163117269 |2 DE-101 | |
020 | |a 9783830938200 |c : EUR 44.90 (DE) |9 978-3-8309-3820-0 | ||
020 | |a 3830938209 |9 3-8309-3820-9 | ||
024 | 3 | |a 9783830938200 | |
035 | |a (OCoLC)1046074040 | ||
035 | |a (DE-599)DNB1163117269 | ||
040 | |a DE-604 |b ger |e rda | ||
041 | 0 | |a ger | |
044 | |a gw |c XA-DE-NW | ||
049 | |a DE-29 |a DE-384 |a DE-12 |a DE-355 |a DE-188 |a DE-20 | ||
084 | |a GB 4030 |0 (DE-625)38230: |2 rvk | ||
084 | |a GC 5803 |0 (DE-625)38502: |2 rvk | ||
245 | 1 | 0 | |a Zwischen Sprachen en culturen |b Wechselbeziehungen im niederländischen, deutschen und afrikaansen Sprachgebiet |c unter Mitarbeit von Bernhard Fisseni und Jörg Wesche mit redaktioneller Unterstützung von Gabriele Boorsma und Tina Konrad ; herausgegeben von Ute K. Boonen |
264 | 1 | |a Münster ; New York |b Waxmann |c 2018 | |
300 | |a 441 Seiten |b Illustrationen, Diagramme, Karte, Notenbeispiel, Porträts |c 24 cm x 17 cm | ||
336 | |b txt |2 rdacontent | ||
337 | |b n |2 rdamedia | ||
338 | |b nc |2 rdacarrier | ||
490 | 1 | |a Studien zur Geschichte und Kultur Nordwesteuropas |v Band 29 | |
500 | |a Beiträge teilweise deutsch, teilweise niederländisch | ||
500 | |a Festschrift für Heinz Eickmans | ||
520 | 8 | |a Zwischen dem deutschen und niederländischen Sprachraum existieren seit jeher umfassende kulturelle Wechselbeziehungen. Insbesondere sprachliche und literarische Einflüsse sowie der Austausch von Wissen auf zahlreichen Gebieten belegen den intensiven Kulturtransfer. Dieser beschränkt sich jedoch nicht auf das Grenzgebiet zwischen Deutschland, den Niederlanden und Flandern/Belgien, sondern zieht weite Kreise über Hamburg, Frankfurt oder Paris bis nach Indonesien und in den Süden Afrikas. Literatur-, Sprach- und Übersetzungswissenschaftler, Historiker und Übersetzer aus den genannten Ländern beleuchten ausgewählte Aspekte dieses Transfers in ihrer eigenen Sprache. Auf diese Weise eröffnet der Band transdisziplinäre Untersuchungsperspektiven auf die ausgeprägten Wechselbeziehungen im niederländischen, deutschen und afrikaansen Sprachgebiet vom Mittelalter bis zur Gegenwart. | |
648 | 7 | |a Geschichte 1000-2016 |2 gnd |9 rswk-swf | |
650 | 0 | 7 | |a Deutsch |0 (DE-588)4113292-0 |2 gnd |9 rswk-swf |
650 | 0 | 7 | |a Sprachkontakt |0 (DE-588)4077723-6 |2 gnd |9 rswk-swf |
650 | 0 | 7 | |a Kulturvermittlung |0 (DE-588)4165992-2 |2 gnd |9 rswk-swf |
650 | 0 | 7 | |a Niederländisch |0 (DE-588)4122614-8 |2 gnd |9 rswk-swf |
651 | 7 | |a Deutsches Sprachgebiet |0 (DE-588)4070370-8 |2 gnd |9 rswk-swf | |
651 | 7 | |a Niederländisches Sprachgebiet |0 (DE-588)4296607-3 |2 gnd |9 rswk-swf | |
653 | |a Niederlandistik | ||
653 | |a Niederländische Sprache, Afrikaans | ||
653 | |a Mittelniederdeutsch | ||
653 | |a Jans von Ruusbroec | ||
653 | |a Ambon | ||
653 | |a Pieter Bruegel d.Ä. | ||
653 | |a Dirc van Herxen | ||
653 | |a Minderheitssprache | ||
653 | |a Johann Huizinga | ||
653 | |a Adrian der Tulpendieb | ||
653 | |a Historische Sprachwissenschaft | ||
653 | |a Vergleichende und interkulturelle Sprachwissenschaft | ||
655 | 7 | |0 (DE-588)4143413-4 |a Aufsatzsammlung |2 gnd-content | |
655 | 7 | |0 (DE-588)4016928-5 |a Festschrift |2 gnd-content | |
689 | 0 | 0 | |a Deutsches Sprachgebiet |0 (DE-588)4070370-8 |D g |
689 | 0 | 1 | |a Niederländisches Sprachgebiet |0 (DE-588)4296607-3 |D g |
689 | 0 | 2 | |a Kulturvermittlung |0 (DE-588)4165992-2 |D s |
689 | 0 | 3 | |a Geschichte 1000-2016 |A z |
689 | 0 | |5 DE-604 | |
689 | 1 | 0 | |a Deutsch |0 (DE-588)4113292-0 |D s |
689 | 1 | 1 | |a Niederländisch |0 (DE-588)4122614-8 |D s |
689 | 1 | 2 | |a Sprachkontakt |0 (DE-588)4077723-6 |D s |
689 | 1 | |5 DE-604 | |
700 | 1 | |a Boonen, Ute K. |d 1976- |0 (DE-588)142205737 |4 edt | |
700 | 1 | |a Fisseni, Bernhard |d 1978- |0 (DE-588)1164796410 |4 oth | |
700 | 1 | |a Wesche, Jörg |d 1971- |0 (DE-588)1047677873 |4 oth | |
700 | 1 | |a Eickmans, Heinz |d 1953- |e Sonstige |0 (DE-588)11095937X |4 oth | |
710 | 2 | |a Waxmann Verlag |0 (DE-588)1036460398 |4 pbl | |
776 | 0 | 8 | |i Erscheint auch als |n Online-Ausgabe, E-Book |z 978-3-8309-8820-5 |
830 | 0 | |a Studien zur Geschichte und Kultur Nordwesteuropas |v Band 29 |w (DE-604)BV013687227 |9 29 | |
856 | 4 | 2 | |m DNB Datenaustausch |q application/pdf |u http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=030521587&sequence=000001&line_number=0001&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA |3 Inhaltsverzeichnis |
856 | 4 | 2 | |m Digitalisierung UB Augsburg - ADAM Catalogue Enrichment |q application/pdf |u http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=030521587&sequence=000004&line_number=0002&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA |3 Inhaltsverzeichnis |
943 | 1 | |a oai:aleph.bib-bvb.de:BVB01-030521587 |
Datensatz im Suchindex
_version_ | 1819327740109651968 |
---|---|
adam_text | INHALTSVERZEICHNIS
LITERATUR- UND QUELLENVERZEICHNIS XXIII
ABKUERZUNGSVERZEICHNIS LVIII
EINLEITUNG: ANLASS UND ZIELSETZUNG 1
KAPITEL 1 BEIHILFEN, BEIHILFEPOLITIKEN UND IHRE ZIELE - GRUNDLAGEN 7
A. ALLGEMEINE BEGRIFFSABGRENZUNG UND TERMINOLOGIE; BEIHILFE,
SUBVENTIONEN, STEUERVERGUENSTIGUNGEN 7
I. DER BEGRIFF DER STEUERVERGUENSTIGUNG 8
II. DER BEGRIFF DER SUBVENTION 9
III. DER BEGRIFF DER BEIHILFE 13
B. BEIHILFEPOLITIK IN DER WIRTSCHAFTSGESCHICHTE 14
C. WIRTSCHAFTLICHE MOTIVATIONEN FUER BEIHILFEPOLITIKEN 19
I. EIN NEOLIBERALER MARKT UND BEIHILFEN 19
II. BEIHILFEN AUS EINER WOHLFAHRTSOEKONOMISCHEN PERSPEKTIVE 20
III. BEIHILFEN AUS EINER INTERVENTIONISTISCHEN PERSPEKTIVE 21
D. BEIHILFEPOLITIK IM GLOBALEN MARKT DES 21. JAHRHUNDERTS 22
I. BEIHILFEPOLITIK IN DER UNION 22
II. DIE SUBVENTIONSPOLITIK IN DEUTSCHLAND IN IHRER ENTWICKLUNG 24
III. NATIONALE SUBVENTIONSPOLITIK TRIFFT AUF EUROPARECHT 27
HTTP://D-NB.INFO/1046074040
INHALTSVERZEICHNIS
KAPITEL 2 STEUERVERGUENSTIGUNGSTATBESTAENDE IM DEUTSCHEN STEUERRECHT IM
SPANNUNGSFELD ZWISCHEN POLITISCHEM GESTALTUNGSANSPRUCH UND
VERFASSUNGSRECHTLICHEN VORGABEN
33
A. RECHTLICHE UND WIRTSCHAFTLICHE GRUNDLAGEN FUER SUBVENTIONEN IN
DEUTSCHLAND 33
I. SUBVENTIONEN, BEIHILFEN, VERGUENSTIGUNGEN, ZUSCHUESSE UND
FINANZHILFEN - REICHWEITE UND BEGRIFFSABGRENZUNG IM
NATIONALEN RECHT 33
II. VOLKSWIRTSCHAFTLICHE ZIELE UND RECHTSGRUNDLAGEN FUER
SUBVENTIONEN IN DEUTSCHLAND 36
III. VERFASSUNGSRECHTLICHE GRUNDLAGEN UND GRENZEN FUER
SUBVENTIONEN IN DEUTSCHLAND 40
1. DIE AUSSTRAHLUNGSWIRKUNG UND GRENZEN DES
UNIONSRECHTS AUF VERFASSUNGSRECHTLICHE VORGABEN 40
2. GEBOT, VERBOT ODER FREIE VERANTWORTUNG DER
UMSETZENDEN ORGANE FUER SUBVENTIONEN NACH DEM
GRUNDGESETZ
46
B. RECHTLICHE GRUNDLAGEN UND PRINZIPIEN VON
STEUERVERGUENSTIGUNGSNORMEN IN DEUTSCHLAND 50
I. DIE RECHTSSTAATLICHE ORDNUNG UND SYSTEMATIK DES
STEUERRECHTS IN DEUTSCHLAND : 50
II. DIE RECHTLICHEN GRUNDSTRUKTUREN FUER
STEUERVERGUENSTIGUNGEN IM DEUTSCHEN STEUERRECHT 55
1. VORBEMERKUNG 55
2. GLEICHHEIT DER BESTEUERUNG 57
3. BELASTUNGSGLEICHHEIT BEI
STEUERVERGUENSTIGUNGSNORMEN 58
4. DAS PRINZIP DER BESTEUERUNG NACH DER
LEISTUNGSFAEHIGKEIT 59
VI
INHALTSVERZEICHNIS
III. DAS LEISTUNGSFAEHIGKEITSPRINZIP ALS FUNDAMENTALPRINZIP
UND VERGLEICHSMASSSTAB ODER ALS EINES VON VERSCHIEDENEN
DIFFERENZIERUNGSKRITERIEN? 60
IV. ZUSTAENDIGKEITEN/KOMPETENZEN FUER DEN BEREICH DER
STEUERVERGUENSTIGUNGEN 63
C. ARTEN DER STEUERVERGUENSTIGUNGEN 66
I. ALLGEMEINE DIFFERENZIERUNG VON STEUERVERGUENSTIGUNGEN 66
II. ARTEN UND MERKMALE VON STEUERVERGUENSTIGUNGEN IM
DEUTSCHEN STEUERRECHT 69
1. VERGUENSTIGUNG BEIM STEUERSUBJEKT - PERSOENLICHE
STEUERBEFREIUNG 70
2. VERGUENSTIGUNG BEIM STEUEROBJEKT - SACHLICHE
STEUERBEFREIUNG 71
3. VERGUENSTIGUNG BEI DER BEMESSUNGSGRUNDLAGE 72
4. STEUERERMAESSIGUNGEN, VERGUENSTIGUNG BEIM
STEUERSATZ 73
D. STEUERVERGUENSTIGUNGSNORMEN ALS UNGLEICHBEHANDLUNG
GRUNDSAETZLICH GLEICHER BESTEUERUNGSTATBESTAENDE UND DEREN
RECHTFERTIGUNG
76
I. GRUNDSAETZLICHE VERFASSUNGSRECHTLICHE RECHTFERTIGUNG VON
UNGLEICHBEHANDLUNGEN 76
1. BLOSSES WILLKUERVERBOT 76
2. VERHAELTNISMAESSIGKEIT DER UNGLEICHBEHANDLUNG 78
II. DIE FREIHEITSRECHTE UND DER ALLGEMEINE GLEICHHEITSSATZ
DES GRUNDGESETZES ALS KONTROLLMASSSTAB FUER
STEUERVERGUENSTIGUNGSNORMEN 81
1. DIE UNMITTELBARE WIRKUNG DER FREIHEITS- UND
GLEICHHEITSRECHTE AUF STEUERVERGUENSTIGUNGSNORMEN 81
VII
INHALTSVERZEICHNIS
2. DER GRUNDSATZ DER FESTSTELLUNG UND KONSEQUENTEN
UMSETZUNG EINER EINMAL DURCH DEN GESETZGEBER
GETROFFENEN BELASTUNGSENTSCHEIDUNG FUER
BESTEUERUNGSTATBESTAENDE/VERGUENSTIGUNGSTAT
BESTAENDE ALS UMSETZUNGSPRINZIP DES
GLEICHHEITSSATZES IM STEUERRECHT 83
3. DIE AUSNAHMEN VOM GRUNDSATZ DER FOLGERICHTIGEN
UMSETZUNG UND KONKRETISIERUNG EINER EINMAL
GETROFFENEN BELASTUNGSENTSCHEIDUNG 85
E. GEBOTENE UND GEZIELTE STEUERVERGUENSTIGUNGSNORMEN IM
DEUTSCHEN STEUERRECHT 89
I. FISKALZWECKNORMEN, SOZIALZWECKNORMEN UND
VEREINFACHUNGSZWECKNORMEN, ALLGEMEINE
BEGRIFFSABGRENZUNG INNERHALB DER NORMENKATEGORIEN 89
II. VERHALTENSLENKUNG DURCH STEUERNORMEN/AUSSERFISKALISCHE
FOERDERUNGS- UND LENKUNGSZWECKE/LENKUNGSNORMEN 90
1. STEUERLICHE VERHALTENSLENKUNG IN DER GESCHICHTE 90
2. STEUERLICHE VERHALTENSLENKUNG IN DER BUNDESREPUBLIK
DEUTSCHLAND 92
3. ZWECK UND WIRKUNG STEUERLICHER LENKUNGSNORMEN 93
4. REICHWEITE UND ABGRENZUNG DES BEGRIFFS DER
STEUERLICHEN LENKUNG 94
5. RECHTFERTIGUNGSBEDUERFTIGKEIT STEUERLICHER
LENKUNGSNORMEN 95
III. FISKALZWECKNORMEN ALS GEBOTENE STEUERVERGUENSTIGUNGEN 97
IV. VEREINFACHUNGSZWECK UND TYPISIERUNG ALS
FISKALZWECKNORM 99
VIII
INHALTSVERZEICHNIS
V. BEDEUTUNG UND NOTWENDIGKEIT DER DIFFERENZIERUNG
STEUERLICHER VERGUENSTIGUNGSNORMEN 100
1. NATIONALE BEDEUTUNG DER ABGRENZUNG 100
2. GEMEINSCHAFTS-/UNIONSRECHTLICHE BEDEUTUNG DER
ABGRENZUNG 102
VI. ZUSAMMENFASSUNG/ZWISCHENERGEBNIS 104
KAPITEL 3 DIE RECHTS- UND WIRTSCHAFTSORDNUNG DER EUROPAEISCHEN UNION;
GRUNDZUEGE 109
A. DIE EUROPAEISCHE RECHTSORDNUNG 109
I. DIE EUROPAEISCHE RECHTSORDNUNG IN IHRER ENTWICKLUNG 109
II. DAS PRIMAERE GEMEINSCHAFTS-/UNIONSRECHT 112
III. DAS SEKUNDAERE GEMEINSCHAFTS-/UNIONSRECHT 119
IV. DAS VERHAELTNIS ZWISCHEN GEMEINSCHAFTS-/UNIONSRECHT UND
NATIONALEM RECHT DER BUNDESREPUBLIK DEUTSCHLAND 120
B. DIE EUROPAEISCHE WIRTSCHAFTSORDNUNG IN IHRER ENTWICKLUNG 122
I. DIE BEDEUTUNG DES WETTBEWERBS FUER DIE GEMEINSCHAFT
UND DAS GEMEINSCHAFTSRECHT VOR DEM VERTRAG VON
LISSABON 122
II. DER VERTRAG VON LISSABON - EIN NEUES WETTBEWERBSPRINZIP
ALS BEWERTUNGSMASSSTAB FUER DAS UNIONSRECHT? 124
III. DIE NEUE BINNENMARKTSTRATEGIE DER UNION 126
KAPITEL 4 EUROPAEISCHES ERTRAGSTEUERRECHT UND BEIHILFERECHT,
EINGRIFFSRECHTE DER UNION IN DIE STEUERSOUVERAENITAET DER
MITGLIEDSLAENDER 131
A. DIE GRUNDFREIHEITEN UND DAS ALLGEMEINE DISKRIMINIERUNGSVERBOT
ALS RECHTSGRUNDLAGEN DES EUROPAEISCHEN ERTRAGSTEUERRECHTS 131
I. STEUERN IM BINNENMARKT: KOOPERATION ZUR ERHALTUNG DER
STEUERSOUVERAENITAET - BEFUND IM JAHR 2010 131
IX
INHALTSVERZEICHNIS
II. VERHAELTNIS VON GEMEINSCHAFTS-/UNIONSRECHT ZU NATIONALEM
STEUERRECHT 132
III. GRUNDLAGEN UND GRENZEN DER EUROPAEISCHEN
ERTRAGSBESTEUERUNG 137
1. DIE GRUNDFREIHEITEN IM KONTEXT DER ZIELE DER UNION 137
2. DER ALLGEMEINE AUFBAU UND DIE FUNKTION DER
GRUNDFREIHEITEN 141
DIE EINZELNEN GRUNDFREIHEITEN ALS PRIMAERRECHTLICHER
PRUEFMASSSTAB FUER MITGLIEDSTAATLICHE
STEUERRECHTSNORMEN 143
A) FREIZUEGIGKEIT DER ARBEITNEHMER, ART. 39 EGV/
ART. 45 AEUV 143
B) NIEDERLASSUNGSFREIHEIT, ART. 43 EGV/
ART. 49 AEUV 145
C) DER FREIE WARENVERKEHR, ART. 23 EGV/
ART. 28 AEUV 150
D) KAPITALVERKEHRSFREIHEIT, ART. 56 FF. EGV/
ART. 63 FF. AEUV 152
E) DIENSTLEISTUNGEN UND DIENSTLEISTUNGSFREIHEIT,
ART. 49 BIS 55 EGV/ART. 56 BIS 62 AEUV 156
F) FREIHEIT DES ZAHLUNGSVERKEHRS, ART. 56
ABS. 2 EGV/ART. 63 ABS. 2 AEUV 159
IV. DAS UNIONSRECHTLICHE DISKRIMINIERUNGSVERBOT IM
EUROPAEISCHEN ERTRAGSTEUERRECHT 160
V. ALLGEMEINE RECHTSGRUNDSAETZE ALS PRIMAERRECHTLICHER
GRUNDSATZ FUER STEUERNORMEN DER MITGLIEDSLAENDER 163
VI. RECHTFERTIGUNG EINES EINGRIFFS IN DEN SCHUTZBEREICH DER
GRUNDFREIHEITEN UND DES ALLGEMEINEN
DISKRIMINIERUNGSVERBOTS FUER STEUERLICHE NORMEN 164
1. ALLGEMEINE RECHTFERTIGUNGSASPEKTE 164
X
INHALTSVERZEICHNIS
2. SPEZIFISCHE STEUERLICHE RECHTFERTIGUNGSASPEKTE 165
A) WIRKSAMKEIT DER STEUERLICHEN KONTROLLE ALS
RECHTFERTIGUNG 165
B) PRINZIP DER STEUERLICHEN KOHAERENZ ALS
RECHTFERTIGUNG 165
C) VERHINDERUNG DER STEUERFLUCHT ALS
RECHTFERTIGUNG 166
D) GERECHTE AUFTEILUNG DES STEUERAUFKOMMENS ALS
RECHTFERTIGUNG 166
VII. DIE EINFLUSSNAHME UND BEDEUTUNG DER GRUNDFREIHEITEN
UND DES ALLGEMEINEN DISKRIMINIERUNGSVERBOTS FUER DEUTSCHE
STEUERRECHTSNORMEN/ZWISCHENERGEBNIS
167
B. DAS EUROPAEISCHE BEIHILFERECHT 170
I. RECHTLICHE UND RECHTSPOLITISCHE BEDEUTUNG DER
BEIHILFEKONTROLLE 170
1. DERZEITIGER BEFUND DER GEMEINSCHAFTS-/
UNIONSRECHTLICHEN BEIHILFEAUFSICHT 170
2. DER *AKTIONSPLAN STAATLICHE BEIHILFEN ODER: DIE
REFORM DER BEIHILFEPOLITIK DER KOMMISSION 171
3. DIE VERFEINERTE WIRTSCHAFTLICHE BETRACHTUNGSWEISE DER
KOMMISSION/*MORE ECONOMIC APPROACH 172
II. RECHTSQUELLEN DER GEMEINSCHAFTS-/UNIONSRECHTLICHEN
BEIHILFEAUFSICHT 173
III. DAS BEIHILFEKONTROLLRECHT IM VERHAELTNIS ZU ANDEREN
PRIMAEREN RECHTSGRUNDLAGEN DES UNIONSRECHTS 176
1. DAS VERHAELTNIS DER WETTBEWERBSFREIHEITEN/DES
BEIHILFEKONTROLLRECHTS ZU DEN GRUNDFREIHEITEN 176
XI
INHALTSVERZEICHNIS
2. BEIHILFERECHT IM VERHAELTNIS ZUM ALLGEMEINEN
DISKRIMINIERUNGSVERBOT DES ART. 18 AEUV 180
3. BEIHILFERECHT IM VERHAELTNIS ZU DEN STEUERLICHEN
VORSCHRIFTEN DER ART. 90 UND 91 EGV/ART. 110
UND 111 AEUV 180
IV. DIE BEDEUTUNG DER BEIHILFEAUFSICHT IM UNIONSRECHT 181
1. DIE FUNKTION DES BEIHILFEAUFSICHTSRECHTS 181
2. DER FUNKTIONELLE SCHWERPUNKTE DES
BEIHILFEAUFSICHTSRECHTS 181
V. DIE ANWENDUNGSGRUNDLAGEN DER UNIONSRECHTLICHEN
BEIHILFEAUFSICHT 183
1. KONKRETISIERUNG DES UNIONSRECHTLICHEN
BEIHILFEVERBOTS 183
2. DIE KONKRETISIERUNG DES BEIHILFERECHTS DURCH EINEN
WIRTSCHAFTSORIENTIERTEN ANSATZ/*MORE ECONOMIC
APPROACH 186
VI. DIE KOMPETENZ VON EUGH UND KOMMISSION IM
BEIHILFEKONTROLLRECHT 188
VII. TATBESTANDSVORAUSSETZUNGEN ZUM BEIHILFEVERBOT IM
EINZELNEN 190
1. BEGRIFF DER BEIHILFE - UMFASSTE MASSNAHMEN 190
2. BEGUENSTIGENDE WIRKUNG .....191
3. HERKUNFT AUS STAATLICHEN MITTELN 193
4. SELEKTIVITAET/SPEZIFITAET ALS BESTIMMUNGSKRITERIUM FUER
DIE TATBESTANDSVORAUSSETZUNG *BESTIMMTE
UNTERNEHMEN ODER PRODUKTIONSZWEIGE 194
A) REGIONALE SELEKTIVITAET 195
B) MATERIELLE SELEKTIVITAET 196
XII
INHALTSVERZEICHNIS
5. BEEINTRAECHTIGUNG DES HANDELS ZWISCHEN DEN
MITGLIEDSTAATEN 197
6. VERFAELSCHUNG/DROHENDE VERFAELSCHUNG DES
WETTBEWERBS 198
VIII. AUSNAHMEN VOM BEIHILFEVERBOT 200
1. NACH ART. 87 ABS. 2 EGV/ART. 107 ABS. 2 AEUV MIT
DEM GEMEINSAMEN/ DEM BINNENMARKT VEREINBARE
BEIHILFEN 200
2. BEIHILFEN, DIE ALS MIT DEM GEMEINSAMEN BZW. DEM
BINNENMARKT ALS VEREINBAR ANGESEHEN WERDEN
KOENNEN, ART. 87 ABS. 3 EGV/ART.
107
ABS. 3 AEUV/ERMESSENSTATBESTAENDE 200
IX. VERFAHRENSRECHT IM BEIHILFERECHT 202
X. ZUSAMMENFASSENDE BEIHILFEBESTIMMUNGEN NACH DEN
TATBESTANDSVORAUSSETZUNGEN DES UNIONSRECHTS:
ZWISCHENERGEBNIS 204
KAPITEL 5 REICHWEITE UND GRENZEN FUER MITGLIEDSTAATLICHE
STEUERVERGUENSTIGUNGSNORMEN IM BEIHILFERECHT DER UNION 207
A. STEUERVERGUENSTIGUNGEN ALS BEIHILFEN IM UNIONSRECHT 207
I. DER GEMEINSCHAFTSRECHTLICHE BEGRIFF DER
STEUERVERGUENSTIGUNG, BEGRIFFSABLEITUNG 207
II. UNIONSRECHTLICHE GRUNDLAGEN UND GRENZEN FUER
STEUERVERGUENSTIGUNGEN 208
1. PRIMAERRECHTLICHE GRUNDLAGEN UND GRENZEN FUER
STEUERVERGUENSTIGUNGEN 208
2. UNIONSRECHTLICHE GRUNDRECHTE/DER ALLGEMEINE
GLEICHHEITSSATZ/RECHTFERTIGUNG VON
UNGLEICHBEHANDLUNGEN/VERHAELTNISMAESSIGKEIT 210
XIII
INHALTSVERZEICHNIS
3. DIE GRUNDFREIHEITEN UND DAS ALLGEMEINE
DISKRIMINIERUNGSVERBOT ALS PRIMAERRECHTLICHE
GRUNDLAGEN UND GRENZEN FUER STEUERVERGUENSTIGUNGEN
IM UNIONSRECHT 212
4. ANDERE UNIONSRECHTLICHE RECHTSQUELLEN ALS
GRUNDLAGEN UND GRENZEN FUER
STEUERVERGUENSTIGUNGSNORMEN 212
5. SONSTIGE GRUNDLAGEN FUER UNIONSRECHTLICHE
STEUERVERGUENSTIGUNGSTATBESTAENDE 213
III. KONKRETISIERUNG DER ANWENDUNG DER BEIHILFEVORSCHRIFTEN
AUF STEUERLICHE MASSNAHMEN GEMAESS DER MITTEILUNG DER
KOMMISSION UEBER DIE ANWENDUNG DER VORSCHRIFTEN UEBER
STAATLICHE BEIHILFEN AUF MASSNAHMEN IM BEREICH DER
DIREKTEN UNTERNEHMENSBESTEUERUNG 215
IV. DIE BEIHILFETATBESTANDSVORAUSSETZUNGEN DES ART. 107
ABS. 1 AEUV UND DEREN UMSETZUNG IN DER MITTEILUNG DER
KOMMISSION ZUR UNTERNEHMENSBESTEUERUNG
VOM 10. DEZEMBER 1998 220
1. DIE KONKRETISIERUNG DES TATBESTANDS DER
BEGUENSTIGUNG BESTIMMTER UNTERNEHMEN BEI
STEUERLICHEN MASSNAHMEN IM BEREICH DER DIREKTEN
UNTERNEHMENSBESTEUERUNG
220
A) ABGRENZUNG ALLGEMEINER STEUERLICHER
MASSNAHMEN VON STAATLICHEN BEIHILFEN ALS
KONKRETISIERUNG
: 220
B) DAS KRITERIUM DES SELEKTIVEN UND SPEZIFISCHEN
CHARAKTERS VON STEUERVERGUENSTIGUNGSNORMEN
ALS KONKRETISIERUNG 221
XIV
INHALTSVERZEICHNIS
C) DIE RECHTFERTIGUNG SELEKTIVER/SPEZIFISCHER
MASSNAHMEN DURCH DIE NATUR UND DEN INNEREN
AUFBAU DES SYSTEMS 223
D) DIE DOGMATISCHE EINORDNUNG DER BEGRIFFE DER
NATUR ODER DES INNEREN AUFBAUS DER
ABGABENORDNUNG DER MITGLIEDSTAATEN, DER
BEGUENSTIGUNG UND DER SELEKTIVITAET ALS
BEIHILFERECHTLICHER TATBESTAND DES ART. 107
ABS. 1 AEUV - ZUSAMMENFASSENDE WERTUNG 226
2. DAS MERKMAL *AUS STAATLICHEN MITTELN FUER
STEUERVERGUENSTIGUNGSNORMEN IM BEIHILFERECHT 229
3. STEUERVERGUENSTIGUNGEN UND DEREN BEEINTRAECHTIGUNG
DES HANDELS UND VERFAELSCHUNG DES WETTBEWERBS AUS
DEM BLICKWINKEL DES BEIHILFERECHTS 231
A) DER TATBESTAND DER BEEINTRAECHTIGUNG DES
HANDELS UND DER VERFAELSCHUNG DES
WETTBEWERBS 231
B) DIE AUSNAHME VOM TATBESTAND DER
WETTBEWERBSVERFAELSCHUNG UND
HANDELSBEEINTRAECHTIGUNG DURCH DIE DE-MINIMIS-
VERORDNUNG DER KOMMISSION FUER STEUERLICHE
VERGUENSTIGUNGSNORMEN
232
4. DIE AUSNAHMEBESTIMMUNGEN DES ART. 107 ABS. 2
UND 3 AEUV FUER STEUERVERGUENSTIGUNGSNORMEN 234
V. ZUSAMMENFASSUNG: STEUERVERGUENSTIGUNGSNORMEN DER
MITGLIEDSLAENDER IN DEN GRENZEN DES ART. 107 AEUV UND
NACH DEN GRUNDSAETZEN DER KOMMISSION GEMAESS DER
MITTEILUNG ZUR UNTERNEHMENSBESTEUERUNG 236
VI. DER BERICHT ZUR UMSETZUNG DER MITTEILUNG DER KOMMISSION
VOM 09.02.2004 239
XV
INHALTSVERZEICHNIS
B. ENTWICKLUNG EINES MODELLS FUER DIE ANWENDUNG DES ART. 107
ABS. 1 AEUV AUF MITGLIEDSTAATLICHE
STEUERVERGUENSTIGUNGSNORMEN 242
I. DIE KONKRETISIERUNG DER EINZELNEN
TATBESTANDSVORAUSSETZUNGEN DES ART. 107 ABS. 1 AEUV
AUF STEUERLICHE NORMEN 242
1. DAS MERKMAL *AUS STAATLICHEN MITTELN 242
2. DAS MERKMAL DER BEGUENSTIGUNG 243
3. DAS MERKMAL DER SPEZIFITAET UND DES SELEKTIVEN
CHARAKTERS EINER MASSNAHME 244
4. VERFAELSCHUNG ODER DROHENDE VERFAELSCHUNG DES
WETTBEWERBS 245
II. WEITERE KONKRETISIERUNGEN NACH DER MITTEILUNG ZUR
UNTERNEHMENSBESTEUERUNG 245
1. KEINE DIFFERENZIERUNG ZWISCHEN ALLGEMEINER
MASSNAHME UND SONSTIGEN MASSNAHMEN 245
2. KEINE GESONDERTE RECHTFERTIGUNGSEBENE *AUS DER
NATUR UND DEM INNEREN AUFBAU 245
3. KEINE DIFFERENZIERUNG ZWISCHEN BETRIEBSBEIHILFEN
UND SONSTIGEN BEIHILFEN 246
4. BEEINTRAECHTIGUNG DES HANDELS ZWISCHEN DEN
MITGLIEDSTAATEN 246
C. PRIMAERRECHTLICHE GRUNDLAGEN UND GRENZEN FUER
STEUERVERGUENSTIGUNGSNORMEN IM NATIONALEN RECHT UND IM
UNIONSRECHT: ZUSAMMENFASSENDER VERGLEICH 248
I. BEDEUTUNG, REICHWEITE UND DIFFERENZIERUNG PRIMAERER
RECHTSGRUNDLAGEN FUER STEUERVERGUENSTIGUNGSNORMEN AUS
DEM UNIONSRECHT UND DEM GRUNDGESETZ 248
XVI
INHALTSVERZEICHNIS
1. ALLGEMEINER GLEICHHEITSSATZ IM UNIONSRECHT UND
SEINE ENTSPRECHUNG IM GRUNDGESETZ - GEMEINSAME
GRUNDLAGE ODER KOLLISIONSANSATZ BEI
STEUERVERGUENSTIGUNGSNORMEN? 249
2. GRUNDRECHTE IM GRUNDGESETZ, DIE EINE STEUERLICHE
UNGLEICHBEHANDLUNG RECHTFERTIGEN, UND DEREN
ENTSPRECHUNG IM
UNIONSRECHT 252
3. DER SCHUTZ DES WETTBEWERBS IM UNIONSRECHT UND IM
GRUNDGESETZ - GEMEINSAME GRUNDLAGEN ODER
KOLLISIONSANSATZ BEI STEUERVERGUENSTIGUNGSNORMEN? 252
II. DIE EINZELNEN BEIHILFETATBESTAENDE DES ART. 107
ABS. 1 AEUV FUER STEUERVERGUENSTIGUNGSNORMEN IM
UNIONSRECHT UND GEMAESS DER MITTEILUNG ZUR ANWENDUNG
DES BEIHILFERECHTS IM BEREICH DER DIREKTEN
UNTERNEHMENSBESTEUERUNG UND IHRE ENTSPRECHUNG IN DER
DEUTSCHEN STEUERRECHTSSYSTEMATIK 255
1. DER TATBESTAND DER GEWAEHRUNG VON BEIHILFEN AUS
STAATLICHEN MITTELN 255
2. DER TATBESTAND DER BEGUENSTIGUNG BESTIMMTER
UNTERNEHMEN ODER PRODUKTIONSZWEIGE 256
3. DIE VERFASSUNGSRECHTLICH GEBOTENEN
DIFFERENZIERUNGSKRITERIEN FUER UNGLEICHBEHANDLUNGEN
IM STEUERRECHT UND DIE
BEIHILFETATBESTANDSVORAUSSETZUNGEN DER SELEKTIVITAET 258
4. VERFAELSCHUNG DES WETTBEWERBS UND BEEINTRAECHTIGUNG
DES HANDELS ZWISCHEN DEN MITGLIEDSTAATEN 259
5. SPEZIELLE DISKRIMINIERUNGSVERBOTE IM UNIONSRECHT
UND IHRE ENTSPRECHUNG IM DEUTSCHEN RECHT ALS
GRENZEN FUER STEUERVERGUENSTIGUNGSNORMEN 259
XVII
INHALTSVERZEICHNIS
KAPITEL 6 STEUERVERGUENSTIGUNGSNORMEN IM DEUTSCHEN STEUERRECHT UND IM
UNIONSRECHT, RECHTLICHE UND BEIHILFERECHTLICHE GRUNDLAGEN UND
BEWERTUNGEN AM BEISPIEL DES § 8C ABS. 1A KSTG
263
A. DIE SANIERUNGSKLAUSEL DES § 8C ABS. 1A KSTG IM DEUTSCHEN
STEUERRECHT 263
I. VERLUSTBERUECKSICHTIGUNG IM DEUTSCHEN STEUERRECHT,
§ 10D ESTG ALS STEUERRECHTLICHE GRUNDLAGE FUER DEN
VERLUSTVORTRAG BEI JURISTISCHEN PERSONEN 263
II. § 8C ABS. 1 KSTG - EINE VERLUSTVERRECHNUNGS-
BESCHRAENKUNGSNORM ODER VERLUSTVERNICHTUNGSVORSCHRIFT? 267
1. DIE ENTSTEHUNGSGESCHICHTE DES § 8C KSTG AUS § 8
ABS. 4 KSTG: DIE ZWISCHEN DEM 01.01.1990
UND 31.12.2007 GUELTIGEN VERSCHIEDENEN FASSUNGEN 267
2. § 8C KSTG: GESETZESBEGRUENDUNG, GESETZESRAHMEN,
MOTIVATION UND NORMENTEXT, EIN
STEUERRECHTSSYSTEMATISCHES DURCHEINANDER 269
3. § 8C ABS. 1 KSTG - DIE TATBESTANDSVORAUSSETZUNGEN
IM EINZELNEN 276
4. DIE EINORDNUNG DES § 8C ABS. 1 KSTG IN DIE
DEUTSCHE STEUERRECHTSSYSTEMATIK 277
A) § 8C ABS. 1 KSTG ALS MISSBRAUCHSNORM UND
DAMIT ALS VERLUSTVORTRAGSBESCHRAENKUNG? 277
B) § 8C ABS. 1 KSTG ALS REGELNORM DURCH EINEN
PARADIGMENWECHSEL IM
KOERPERSCHAFTSTEUERRECHT UND DAMIT ALS EINE
GEWOLLTE VERLUSTVORTRAGSVERNICHTUNGSNORM 279
XVIII
INHALTSVERZEICHNIS
C) § 8C KSTG ALS NORM IM RAHMEN DER
VEREINFACHUNGS- UND TYPISIERUNGSBEFUGNIS DES
GESETZGEBERS 282
D) § 8C ABS. 1 KSTG IN DER DEUTSCHEN
STEUERRECHTSSYSTEMATIK, ZUSAMMENFASSENDE
WERTUNG 282
III. § 8C ABS. 1A KSTG, DIE SANIERUNGSKLAUSEL - EINE
STEUERVERGUENSTIGUNGSNORM ODER EINE NORM, DIE
SYSTEMIMMANENTE PRINZIPIEN IM DEUTSCHEN STEUERRECHT,
BETREFFEND DIE VERLUSTVORTRAGSNUTZUNG BEI
ANTEILSEIGNERWECHSEL, ERST WIEDER HERSTELLT? 284
1. GESETZESBEGRUENDUNG, MOTIVATION DES GESETZGEBERS
UND NORMENTEXT 284
2. DIE STEUERSYSTEMATISCHE EINORDNUNG DES § 8C
ABS. 1A KSTG FUER DEN FALL, DASS § 8C ABS. 1 KSTG ALS
MISSBRAUCHSNORM IM RAHMEN DER TYPISIERUNGS- UND
VEREINFACHUNGSKOMPETENZ DES GESETZGEBERS ZU
BEURTEILEN WAERE
287
3. DIE STEUERSYSTEMATISCHE EINORDNUNG DES § 8C
ABS. 1A KSTG FUER DEN FALL, DASS § 8C ABS. 1 KSTG ALS
ZULAESSIGE REGELNORM ZU UNTERSTELLEN IST UND § 8C
ABS. 1A KSTG DANACH DIE AUSNAHME VON DER
REGELNORM IST 288
A) § 8C ABS. 1 KSTG ALS REGELNORM UND § 8C
ABS. 1A KSTG ALS BEGUENSTIGENDE AUSNAHME
VON DER REGEL 288
B) DIE EINORDNUNG DER SANIERUNGSKLAUSEL DES § 8C
ABS. 1A KSTG ALS
SOZIALZWECKNORM/LENKUNGSNORM 292
XIX
INHALTSVERZEICHNIS
C) DIE EINORDNUNG DER SANIERUNGSKLAUSEL DES § 8C
ABS. 1A KSTG ALS FISKALZWECKNORM 292
D) DIE SANIERUNGSKLAUSEL ALS FISKALZWECKNORM MIT
VEREINFACHUNGS- UND TYPISIERUNGSZWECK 295
4. § 8C ABS. 1A KSTG ALS STEUERVERGUENSTIGUNGSNORM IM
DEUTSCHEN STEUERRECHT: ZUSAMMENFASSENDE
WERTUNG 295
B. DIE SANIERUNGSKLAUSEL DES § 8C ABS. 1A KSTG IM UNIONSRECHT 296
I. DER SACHVERHALT AUS SICHT DER KOMMISSION 296
II. EINLEITUNG DES VERFAHRENS NACH ART. 108 ABS. 2 AEUV,
FESTSTELLUNGEN UND BEGRUENDUNGEN 297
1. ALLGEMEINE AUSFUEHRUNGEN DER KOMMISSION 297
2. DER TATBESTAND DES VORLIEGENS EINER BEIHILFE AUS
STAATLICHEN MITTELN NACH ART. 107 ABS. 1 AEUV 298
3. DER TATBESTAND DER SELEKTIVITAET/BEGUENSTIGUNG
BESTIMMTER UNTERNEHMEN ODER PRODUKTIONSZWEIGE 299
A) DER TATBESTAND DER SELEKTIVITAET NACH DEM
VERSTAENDNIS DER KOMMISSION 299
B) FESTSTELLUNG DES MASSGEBLICHEN
REFERENZSYSTEMS 300
C) DIE SANIERUNGSKLAUSEL DES § 8C ABS. 1A KSTG
ALS AUSNAHME VOM MASSGEBLICHEN
REFERENZSYSTEM 300
D) RECHTFERTIGUNG DER SANIERUNGSKLAUSEL AUS DEN
GRUNDPRINZIPIEN UND DEM INNEREN AUFBAU DES
DEUTSCHEN STEUERSYSTEMS?
301
4. DER TATBESTAND DER BEEINTRAECHTIGUNG DES
INNERGEMEINSCHAFTLICHEN HANDELS UND DER
VERFAELSCHUNG DES WETTBEWERBS NACH ART. 107
ABS. 1 AEUV 302
XX
INHALTSVERZEICHNIS
5. DIE SANIERUNGSKLAUSEL DES § 8C ABS. 1A KSTG ALS
GENEHMIGUNGSFAEHIGE BEIHILFE IM SINNE VON ART. 107
ABS. 3 LIT. B) AEUV 302
A) DIE SANIERUNGSKLAUSEL ALS ZULAESSIGE
MASSNAHME IM SINNE DES VORUEBERGEHENDEN
BEIHILFERAHMENS (VGR)?
303
B) DIE SANIERUNGSKLAUSEL ALS ZULAESSIGE
MASSNAHME IM RAHMEN DER RETTUNGS- UND
UMSTRUKTURIERUNGSLEITLINIEN?
304
C) DIE SANIERUNGSKLAUSEL ALS REGIONALBEIHILFE
NACH DEN LEITLINIEN FUER REGIONALBEIHILFEN DER
UNION? 305
III. DER BESCHLUSS DER KOMMISSION VOM 26. JANUAR 2011,
ABSCHLIESSENDE FESTSTELLUNGEN NACH DEM VORTRAG
DEUTSCHLANDS 305
1. ALLGEMEINE WUERDIGUNG DER KOMMISSION NACH DEM
VORTRAG DEUTSCHLANDS 305
2. ARGUMENT 1: *DIE REGELUNG TRAEGT DEM GRUNDSATZ DES
PRIVATEN GLAEUBIGERS RECHNUNG. 306
3. ARGUMENT 2: *DIE MASSNAHME IST NICHT SELEKTIV. 307
4. ARGUMENT 3: *DIE MASSNAHME IST DURCH DIE NATUR UND
DEN INNEREN AUFBAU DES DEUTSCHEN STEUERSYSTEMS
GERECHTFERTIGT.
308
IV. KRITIK AM ENTSCHEIDUNGSWEG UND AM
ENTSCHEIDUNGSERGEBNIS DER KOMMISSION 310
1. GRUNDSAETZLICHE KRITIK AN DER ENTSCHEIDUNGSFINDUNG
DER KOMMISSION 310
2. DIE BEIHILFERECHTLICHE PRUEFUNG ANHAND DER
TATBESTANDSVORAUSSETZUNGEN DES ART. 107
ABS. 1 AEUV 311
XXI
INHALTSVERZEICHNIS
A) DER TATBESTAND DER BEGUENSTIGENDEN WIRKUNG
NACH ART. 107 ABS. 1 AEUV 311
B) DER TATBESTAND AUS STAATLICHEN MITTELN NACH
ART. 107 AEUV 312
C) DER TATBESTAND DER FESTSTELLUNG DER SELEKTIVITAET
ALS BEGUENSTIGUNG BESTIMMTER UNTERNEHMEN UND
PRODUKTIONSZWEIGE NACH ART. 107 ABS. 1 AEUV
315
3. § 8C ABS. 1 KSTG ALS MASSGEBLICHES REFERENZSYSTEM
NACH DEM VERSTAENDNIS DER KOMMISSION 318
A) DIE SANIERUNGSKLAUSEL DES § 8C ABS. 1A KSTG
ALS AUSNAHME VOM REFERENZSYSTEM 319
B) DIE RECHTFERTIGUNG DER SELEKTIVITAET DES § 8C
ABS. 1A KSTG AUS DEM INNEREN AUFBAU UND DER
STRUKTUR DES STEUERSYSTEMS IN
DEUTSCHLAND 321
4. DER TATBESTAND DER BEEINTRAECHTIGUNG DES
INNERGEMEINSCHAFTLICHEN HANDELS UND DER
VERFAELSCHUNG DES WETTBEWERBS NACH ART. 107
ABS. 1 AEUV 323
5. DIE SANIERUNGSKLAUSEL ALS MASSNAHME NACH ART. 107
ABS. 2 AEUV 323
6. DIE SANIERUNGSKLAUSEL ALS MASSNAHME NACH ART. 107
ABS. 3 LIT. B AEUV 323
V. DIE SANIERUNGSKLAUSEL DES 8C ABS. 1A KSTG - EIN FALL, BEI
DEM EINE WIDERSPRUECHLICHE MITGLIEDSTAATLICHE
STEUERGESETZGEBUNG AUF DIE STATISCHE ANWENDUNG DES
BEIHILFERECHTS TRIFFT -
ZUSAMMENFASSENDE WERTUNG 324
KAPITEL 7 ZUSAMMENFASSUNG DER ARBEITSERGEBNISSE; REICHWEITE UND
GRENZEN DES UNIONSRECHTS IN BEZUG AUF DIE MITGLIEDSTAATLICHE
STEUERSOUVERAENITAET 331
XXII
Inhalt
UTE K. BOONEN, BERNHARD FlsSENI UND JÖRG WESCHE
Vorwort.......................................................................9
ULRICH SCHMITZ UND EVELYN ZIEGLER
Nomen est omen. Kleine onomastische Schlaudatio auf Heinz Eickmans..........11
jos schaTorje
Engelbert Faber en de Duitse vertaling van het laatste boek van Martin Micron
(Heidelberg 1563).......................................................... 19
Martin Schubert
Der Kleine Seelentrost Religiöse Didaxe im Kontaktraum von
Mittelniederdeutsch und Mittelniederländisch.................................32
UWE LUDWIG UND DIETER GEUENICH
Zwei Utrechter Namenlisten aus der Zeit des Bischofs Bemold (1027-1054).
Zu einem interlingualen Namen-Transfer von Utrecht nach St. Gallen..........44
rIta schlusemann
Übersetzung und Kanonbildung: die Werke Jans van Ruusbroec auf Deutsch......57
MARIA-THERESIA LEUKER
Koloniales Wissen im 17. Jahrhundert. Beschreibungen der Inseln Ambon
und Buru von Georgius Everhardus Rumphius und Johan Nieuhof..................69
GABY HERCHERT UND TINA KONRAD
Warum Frau Antje nicht sexy ist.
Milchmädchen in deutscher und niederländischer Tradition.....................83
JOHAN OOSTERMAN
Tussen Parijs en Keulen.
Marie d’Harcourt, Hertogin van Gulik en Gehe, en haar gebedenboek...........94
ralf-peteR fuchs
Astrologische Prognostik als politischer Appell.
Herzog Wilhelm V. von Jülich-Kleve-Berg, Kaiser Karl V. und
das Herzogtum Geldern in Zukunftsvorhersagen von 1539/40....................104
robert Damme
Der Teuthonista und der Vocabularius Theutonicus ........................116
JULIA AMSLINGER
Den Wallfisch außlegen - Zu einem Einblattdruck nach Pieter Bruegel d. Ä....133
6 | Inhalt
HANS BEELEN
Wetenschap, wonderen, walvisvaart: De transformaties
van Friedrich Martens’ Spitzbergische oder Groenlandische
Reisebeschreibung (1675) in de Lage Landen............................149
ROBERT PETERS
Beobachtungen zur Sprache des Emmericher Süstembuches......................165
FriEdel Helga Roolfs
Der Traktat „Über die Ungebührlichkeit, geistliche, gute Menschen in
Verruf zu bringen“ von Dirc van Herxen.
Die mittelniederdeutsche Fassung der „Epistola contra detractores
monachorum“................................................................177
Textedition „Über die Ungebührlichkeit, geistliche, gute Menschen
in Verruf zu bringen“......................................................189
niNe miedema
What’s in a dream? Kriemhilds Falkentraum in den Niederlanden und Flandern...216
arne Braun
David Van Reybrouck: Gegen Wahlen.
Eine Übersetzung aus dem Niederländischen..................................225
rOlF PARR
Raumkünstler gegen Rumpler.
Deutsch-niederländische Nationalstereotype in der Fußballberichterstattung.229
JÖRG WESCHE
Barocke Lautstärke.
Oder: Wie Ausdrucksdynamik, Versakustik und deutsch-
niederländischer Kulturtransfer Zusammenhängen.............................241
ludger Kremer
Das Niederländische als Minderheitssprache in Europa.
Versuch einer Sprachkontakt-Typologie.................................... 252
JENS LlEvEN
... stolz darauf der deutschen Nation anzugehören ... Johannes Janssen
und das Barbarossabild der deutschen Publizistik im 19. Jahrhundert........265
ANN MARYNISSEN
Italiaanse leenwoorden in het Nederlands en het Duits......................281
jos Wilmots
Denn sie hatten sonst keinen Raum in der Herberge.
Over meertaligp woordvelden van plaats en ruimte...........................296
Inhalt I 7
HORST LADEMACHER
Befund und Besorgnis. Johan Huizinga über das Eigene der Niederlande.......306
wernEr jung
Identität als kopierbarer Datensatz. Literatur und Überwachung.............316
PAUL SARS, SIMONE FRANK UND SABINE JENTGES
„Wann sehen wir uns wieder?64
Austausch ohne Grenzen im Projekt Nachbarsprache buurcultuur.............327
GUILLAUME VAN GEMERT
„Holland ist zum Märchenland geworden,
Zu Otto Rombachs „Schelmenroman66 Adrian der Tulpendieb....................338
JAAP GRAVE
‘Wezens, die verschillende talen spreken’.
De Strategie van de vertaler in de Duitse Oeroeg...........................352
GREGOR SEFERENS
Pauline de Bok: Beute. Eine Übersetzung aus dem Niederländischen...........366
BERNHARD SCHRÖDER
Das Genusgefalle. Zur grammatischen Kategorie Genus und
ihren gesellschaftlichen Wechselwirkungen..................................370
ROB VAN DE SCHOOR
Als je dood bent - aus allem Leid heraus.
Een Duitse vertaling van De klompjes’ van Johan de Meester uit 1903.......388
BERNHARD FISSENI UND UTE K. BOONEN
Afrikaans und Deutsch: die besseren Freunde?
Zur Rolle des Deutschen bei der Entstehung des Afrikaans...................399
HERMAN L. BEYER
Aspekte van die behandeling van werkwoorde in fr
beknopte Nederlands-Afrikaanse woordeboek vir Afrikaansstudente............411
LUT MJSSINNE UND FREDERlKE Z1NDLER
Navigieren in vertrauten und fremden Gewässern” - Bloemlezingen
van Nederlandse en Vlaamse literatuur in Duitsland in 1993 en 2016.........424
Tabula gratulatoria
440
|
any_adam_object | 1 |
author2 | Boonen, Ute K. 1976- |
author2_role | edt |
author2_variant | u k b uk ukb |
author_GND | (DE-588)142205737 (DE-588)1164796410 (DE-588)1047677873 (DE-588)11095937X |
author_facet | Boonen, Ute K. 1976- |
building | Verbundindex |
bvnumber | BV045131594 |
classification_rvk | GB 4030 GC 5803 |
ctrlnum | (OCoLC)1046074040 (DE-599)DNB1163117269 |
discipline | Germanistik / Niederlandistik / Skandinavistik |
era | Geschichte 1000-2016 gnd |
era_facet | Geschichte 1000-2016 |
format | Book |
fullrecord | <?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?><collection xmlns="http://www.loc.gov/MARC21/slim"><record><leader>04863nam a22008418cb4500</leader><controlfield tag="001">BV045131594</controlfield><controlfield tag="003">DE-604</controlfield><controlfield tag="005">20200205 </controlfield><controlfield tag="007">t|</controlfield><controlfield tag="008">180814s2018 gw agcl |||| 01||| ger d</controlfield><datafield tag="015" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">18,N30</subfield><subfield code="2">dnb</subfield></datafield><datafield tag="016" ind1="7" ind2=" "><subfield code="a">1163117269</subfield><subfield code="2">DE-101</subfield></datafield><datafield tag="020" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">9783830938200</subfield><subfield code="c">: EUR 44.90 (DE)</subfield><subfield code="9">978-3-8309-3820-0</subfield></datafield><datafield tag="020" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">3830938209</subfield><subfield code="9">3-8309-3820-9</subfield></datafield><datafield tag="024" ind1="3" ind2=" "><subfield code="a">9783830938200</subfield></datafield><datafield tag="035" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">(OCoLC)1046074040</subfield></datafield><datafield tag="035" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">(DE-599)DNB1163117269</subfield></datafield><datafield tag="040" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">DE-604</subfield><subfield code="b">ger</subfield><subfield code="e">rda</subfield></datafield><datafield tag="041" ind1="0" ind2=" "><subfield code="a">ger</subfield></datafield><datafield tag="044" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">gw</subfield><subfield code="c">XA-DE-NW</subfield></datafield><datafield tag="049" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">DE-29</subfield><subfield code="a">DE-384</subfield><subfield code="a">DE-12</subfield><subfield code="a">DE-355</subfield><subfield code="a">DE-188</subfield><subfield code="a">DE-20</subfield></datafield><datafield tag="084" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">GB 4030</subfield><subfield code="0">(DE-625)38230:</subfield><subfield code="2">rvk</subfield></datafield><datafield tag="084" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">GC 5803</subfield><subfield code="0">(DE-625)38502:</subfield><subfield code="2">rvk</subfield></datafield><datafield tag="245" ind1="1" ind2="0"><subfield code="a">Zwischen Sprachen en culturen</subfield><subfield code="b">Wechselbeziehungen im niederländischen, deutschen und afrikaansen Sprachgebiet</subfield><subfield code="c">unter Mitarbeit von Bernhard Fisseni und Jörg Wesche mit redaktioneller Unterstützung von Gabriele Boorsma und Tina Konrad ; herausgegeben von Ute K. Boonen</subfield></datafield><datafield tag="264" ind1=" " ind2="1"><subfield code="a">Münster ; New York</subfield><subfield code="b">Waxmann</subfield><subfield code="c">2018</subfield></datafield><datafield tag="300" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">441 Seiten</subfield><subfield code="b">Illustrationen, Diagramme, Karte, Notenbeispiel, Porträts</subfield><subfield code="c">24 cm x 17 cm</subfield></datafield><datafield tag="336" ind1=" " ind2=" "><subfield code="b">txt</subfield><subfield code="2">rdacontent</subfield></datafield><datafield tag="337" ind1=" " ind2=" "><subfield code="b">n</subfield><subfield code="2">rdamedia</subfield></datafield><datafield tag="338" ind1=" " ind2=" "><subfield code="b">nc</subfield><subfield code="2">rdacarrier</subfield></datafield><datafield tag="490" ind1="1" ind2=" "><subfield code="a">Studien zur Geschichte und Kultur Nordwesteuropas</subfield><subfield code="v">Band 29</subfield></datafield><datafield tag="500" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">Beiträge teilweise deutsch, teilweise niederländisch</subfield></datafield><datafield tag="500" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">Festschrift für Heinz Eickmans</subfield></datafield><datafield tag="520" ind1="8" ind2=" "><subfield code="a">Zwischen dem deutschen und niederländischen Sprachraum existieren seit jeher umfassende kulturelle Wechselbeziehungen. Insbesondere sprachliche und literarische Einflüsse sowie der Austausch von Wissen auf zahlreichen Gebieten belegen den intensiven Kulturtransfer. Dieser beschränkt sich jedoch nicht auf das Grenzgebiet zwischen Deutschland, den Niederlanden und Flandern/Belgien, sondern zieht weite Kreise über Hamburg, Frankfurt oder Paris bis nach Indonesien und in den Süden Afrikas. Literatur-, Sprach- und Übersetzungswissenschaftler, Historiker und Übersetzer aus den genannten Ländern beleuchten ausgewählte Aspekte dieses Transfers in ihrer eigenen Sprache. Auf diese Weise eröffnet der Band transdisziplinäre Untersuchungsperspektiven auf die ausgeprägten Wechselbeziehungen im niederländischen, deutschen und afrikaansen Sprachgebiet vom Mittelalter bis zur Gegenwart.</subfield></datafield><datafield tag="648" ind1=" " ind2="7"><subfield code="a">Geschichte 1000-2016</subfield><subfield code="2">gnd</subfield><subfield code="9">rswk-swf</subfield></datafield><datafield tag="650" ind1="0" ind2="7"><subfield code="a">Deutsch</subfield><subfield code="0">(DE-588)4113292-0</subfield><subfield code="2">gnd</subfield><subfield code="9">rswk-swf</subfield></datafield><datafield tag="650" ind1="0" ind2="7"><subfield code="a">Sprachkontakt</subfield><subfield code="0">(DE-588)4077723-6</subfield><subfield code="2">gnd</subfield><subfield code="9">rswk-swf</subfield></datafield><datafield tag="650" ind1="0" ind2="7"><subfield code="a">Kulturvermittlung</subfield><subfield code="0">(DE-588)4165992-2</subfield><subfield code="2">gnd</subfield><subfield code="9">rswk-swf</subfield></datafield><datafield tag="650" ind1="0" ind2="7"><subfield code="a">Niederländisch</subfield><subfield code="0">(DE-588)4122614-8</subfield><subfield code="2">gnd</subfield><subfield code="9">rswk-swf</subfield></datafield><datafield tag="651" ind1=" " ind2="7"><subfield code="a">Deutsches Sprachgebiet</subfield><subfield code="0">(DE-588)4070370-8</subfield><subfield code="2">gnd</subfield><subfield code="9">rswk-swf</subfield></datafield><datafield tag="651" ind1=" " ind2="7"><subfield code="a">Niederländisches Sprachgebiet</subfield><subfield code="0">(DE-588)4296607-3</subfield><subfield code="2">gnd</subfield><subfield code="9">rswk-swf</subfield></datafield><datafield tag="653" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">Niederlandistik</subfield></datafield><datafield tag="653" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">Niederländische Sprache, Afrikaans</subfield></datafield><datafield tag="653" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">Mittelniederdeutsch</subfield></datafield><datafield tag="653" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">Jans von Ruusbroec</subfield></datafield><datafield tag="653" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">Ambon</subfield></datafield><datafield tag="653" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">Pieter Bruegel d.Ä.</subfield></datafield><datafield tag="653" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">Dirc van Herxen</subfield></datafield><datafield tag="653" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">Minderheitssprache</subfield></datafield><datafield tag="653" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">Johann Huizinga</subfield></datafield><datafield tag="653" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">Adrian der Tulpendieb</subfield></datafield><datafield tag="653" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">Historische Sprachwissenschaft</subfield></datafield><datafield tag="653" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">Vergleichende und interkulturelle Sprachwissenschaft</subfield></datafield><datafield tag="655" ind1=" " ind2="7"><subfield code="0">(DE-588)4143413-4</subfield><subfield code="a">Aufsatzsammlung</subfield><subfield code="2">gnd-content</subfield></datafield><datafield tag="655" ind1=" " ind2="7"><subfield code="0">(DE-588)4016928-5</subfield><subfield code="a">Festschrift</subfield><subfield code="2">gnd-content</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="0" ind2="0"><subfield code="a">Deutsches Sprachgebiet</subfield><subfield code="0">(DE-588)4070370-8</subfield><subfield code="D">g</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="0" ind2="1"><subfield code="a">Niederländisches Sprachgebiet</subfield><subfield code="0">(DE-588)4296607-3</subfield><subfield code="D">g</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="0" ind2="2"><subfield code="a">Kulturvermittlung</subfield><subfield code="0">(DE-588)4165992-2</subfield><subfield code="D">s</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="0" ind2="3"><subfield code="a">Geschichte 1000-2016</subfield><subfield code="A">z</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="0" ind2=" "><subfield code="5">DE-604</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="1" ind2="0"><subfield code="a">Deutsch</subfield><subfield code="0">(DE-588)4113292-0</subfield><subfield code="D">s</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="1" ind2="1"><subfield code="a">Niederländisch</subfield><subfield code="0">(DE-588)4122614-8</subfield><subfield code="D">s</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="1" ind2="2"><subfield code="a">Sprachkontakt</subfield><subfield code="0">(DE-588)4077723-6</subfield><subfield code="D">s</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="1" ind2=" "><subfield code="5">DE-604</subfield></datafield><datafield tag="700" ind1="1" ind2=" "><subfield code="a">Boonen, Ute K.</subfield><subfield code="d">1976-</subfield><subfield code="0">(DE-588)142205737</subfield><subfield code="4">edt</subfield></datafield><datafield tag="700" ind1="1" ind2=" "><subfield code="a">Fisseni, Bernhard</subfield><subfield code="d">1978-</subfield><subfield code="0">(DE-588)1164796410</subfield><subfield code="4">oth</subfield></datafield><datafield tag="700" ind1="1" ind2=" "><subfield code="a">Wesche, Jörg</subfield><subfield code="d">1971-</subfield><subfield code="0">(DE-588)1047677873</subfield><subfield code="4">oth</subfield></datafield><datafield tag="700" ind1="1" ind2=" "><subfield code="a">Eickmans, Heinz</subfield><subfield code="d">1953-</subfield><subfield code="e">Sonstige</subfield><subfield code="0">(DE-588)11095937X</subfield><subfield code="4">oth</subfield></datafield><datafield tag="710" ind1="2" ind2=" "><subfield code="a">Waxmann Verlag</subfield><subfield code="0">(DE-588)1036460398</subfield><subfield code="4">pbl</subfield></datafield><datafield tag="776" ind1="0" ind2="8"><subfield code="i">Erscheint auch als</subfield><subfield code="n">Online-Ausgabe, E-Book</subfield><subfield code="z">978-3-8309-8820-5</subfield></datafield><datafield tag="830" ind1=" " ind2="0"><subfield code="a">Studien zur Geschichte und Kultur Nordwesteuropas</subfield><subfield code="v">Band 29</subfield><subfield code="w">(DE-604)BV013687227</subfield><subfield code="9">29</subfield></datafield><datafield tag="856" ind1="4" ind2="2"><subfield code="m">DNB Datenaustausch</subfield><subfield code="q">application/pdf</subfield><subfield code="u">http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=030521587&sequence=000001&line_number=0001&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA</subfield><subfield code="3">Inhaltsverzeichnis</subfield></datafield><datafield tag="856" ind1="4" ind2="2"><subfield code="m">Digitalisierung UB Augsburg - ADAM Catalogue Enrichment</subfield><subfield code="q">application/pdf</subfield><subfield code="u">http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=030521587&sequence=000004&line_number=0002&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA</subfield><subfield code="3">Inhaltsverzeichnis</subfield></datafield><datafield tag="943" ind1="1" ind2=" "><subfield code="a">oai:aleph.bib-bvb.de:BVB01-030521587</subfield></datafield></record></collection> |
genre | (DE-588)4143413-4 Aufsatzsammlung gnd-content (DE-588)4016928-5 Festschrift gnd-content |
genre_facet | Aufsatzsammlung Festschrift |
geographic | Deutsches Sprachgebiet (DE-588)4070370-8 gnd Niederländisches Sprachgebiet (DE-588)4296607-3 gnd |
geographic_facet | Deutsches Sprachgebiet Niederländisches Sprachgebiet |
id | DE-604.BV045131594 |
illustrated | Illustrated |
indexdate | 2024-12-20T18:18:54Z |
institution | BVB |
institution_GND | (DE-588)1036460398 |
isbn | 9783830938200 3830938209 |
language | German |
oai_aleph_id | oai:aleph.bib-bvb.de:BVB01-030521587 |
oclc_num | 1046074040 |
open_access_boolean | |
owner | DE-29 DE-384 DE-12 DE-355 DE-BY-UBR DE-188 DE-20 |
owner_facet | DE-29 DE-384 DE-12 DE-355 DE-BY-UBR DE-188 DE-20 |
physical | 441 Seiten Illustrationen, Diagramme, Karte, Notenbeispiel, Porträts 24 cm x 17 cm |
publishDate | 2018 |
publishDateSearch | 2018 |
publishDateSort | 2018 |
publisher | Waxmann |
record_format | marc |
series | Studien zur Geschichte und Kultur Nordwesteuropas |
series2 | Studien zur Geschichte und Kultur Nordwesteuropas |
spellingShingle | Zwischen Sprachen en culturen Wechselbeziehungen im niederländischen, deutschen und afrikaansen Sprachgebiet Studien zur Geschichte und Kultur Nordwesteuropas Deutsch (DE-588)4113292-0 gnd Sprachkontakt (DE-588)4077723-6 gnd Kulturvermittlung (DE-588)4165992-2 gnd Niederländisch (DE-588)4122614-8 gnd |
subject_GND | (DE-588)4113292-0 (DE-588)4077723-6 (DE-588)4165992-2 (DE-588)4122614-8 (DE-588)4070370-8 (DE-588)4296607-3 (DE-588)4143413-4 (DE-588)4016928-5 |
title | Zwischen Sprachen en culturen Wechselbeziehungen im niederländischen, deutschen und afrikaansen Sprachgebiet |
title_auth | Zwischen Sprachen en culturen Wechselbeziehungen im niederländischen, deutschen und afrikaansen Sprachgebiet |
title_exact_search | Zwischen Sprachen en culturen Wechselbeziehungen im niederländischen, deutschen und afrikaansen Sprachgebiet |
title_full | Zwischen Sprachen en culturen Wechselbeziehungen im niederländischen, deutschen und afrikaansen Sprachgebiet unter Mitarbeit von Bernhard Fisseni und Jörg Wesche mit redaktioneller Unterstützung von Gabriele Boorsma und Tina Konrad ; herausgegeben von Ute K. Boonen |
title_fullStr | Zwischen Sprachen en culturen Wechselbeziehungen im niederländischen, deutschen und afrikaansen Sprachgebiet unter Mitarbeit von Bernhard Fisseni und Jörg Wesche mit redaktioneller Unterstützung von Gabriele Boorsma und Tina Konrad ; herausgegeben von Ute K. Boonen |
title_full_unstemmed | Zwischen Sprachen en culturen Wechselbeziehungen im niederländischen, deutschen und afrikaansen Sprachgebiet unter Mitarbeit von Bernhard Fisseni und Jörg Wesche mit redaktioneller Unterstützung von Gabriele Boorsma und Tina Konrad ; herausgegeben von Ute K. Boonen |
title_short | Zwischen Sprachen en culturen |
title_sort | zwischen sprachen en culturen wechselbeziehungen im niederlandischen deutschen und afrikaansen sprachgebiet |
title_sub | Wechselbeziehungen im niederländischen, deutschen und afrikaansen Sprachgebiet |
topic | Deutsch (DE-588)4113292-0 gnd Sprachkontakt (DE-588)4077723-6 gnd Kulturvermittlung (DE-588)4165992-2 gnd Niederländisch (DE-588)4122614-8 gnd |
topic_facet | Deutsch Sprachkontakt Kulturvermittlung Niederländisch Deutsches Sprachgebiet Niederländisches Sprachgebiet Aufsatzsammlung Festschrift |
url | http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=030521587&sequence=000001&line_number=0001&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=030521587&sequence=000004&line_number=0002&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA |
volume_link | (DE-604)BV013687227 |
work_keys_str_mv | AT boonenutek zwischensprachenenculturenwechselbeziehungenimniederlandischendeutschenundafrikaansensprachgebiet AT fissenibernhard zwischensprachenenculturenwechselbeziehungenimniederlandischendeutschenundafrikaansensprachgebiet AT weschejorg zwischensprachenenculturenwechselbeziehungenimniederlandischendeutschenundafrikaansensprachgebiet AT eickmansheinz zwischensprachenenculturenwechselbeziehungenimniederlandischendeutschenundafrikaansensprachgebiet AT waxmannverlag zwischensprachenenculturenwechselbeziehungenimniederlandischendeutschenundafrikaansensprachgebiet |