Wczoraj i dziś parafii Wierzch:
Gespeichert in:
Internformat
MARC
| LEADER | 00000nam a22000008c 4500 | ||
|---|---|---|---|
| 001 | BV044505879 | ||
| 003 | DE-604 | ||
| 005 | 20171220 | ||
| 007 | t| | ||
| 008 | 170919s2016 pl a||| |||| 00||| pol d | ||
| 016 | 7 | |a 1139901729 |2 DE-101 | |
| 020 | |a 9788373425224 |c Broschur |9 978-83-7342-522-4 | ||
| 020 | |a 8373425225 |9 83-7342-522-5 | ||
| 035 | |a (OCoLC)1005678358 | ||
| 035 | |a (DE-599)DNB1139901729 | ||
| 040 | |a DE-604 |b ger |e rda | ||
| 041 | 0 | |a pol |a ger | |
| 044 | |a pl |c XA-PL | ||
| 049 | |a DE-12 | ||
| 084 | |a OST |q DE-12 |2 fid | ||
| 100 | 1 | |a Globisch, Wolfgang |d 1933-2023 |e Verfasser |0 (DE-588)1081163852 |4 aut | |
| 245 | 1 | 0 | |a Wczoraj i dziś parafii Wierzch |c Wolfgang Globisch. Geschichte der Dörfer Deutsch und Polnisch Müllmen / Ralph Michael Wrobel |
| 246 | 1 | 3 | |a Geschichte der Dörfer Deutsch und Polnisch Müllmen |
| 250 | |a Wydanie 2 | ||
| 264 | 1 | |a Opole |b Wydawnictwo i Drukarnia Świętego Krzyża |c 2016 | |
| 300 | |a 620 Seiten |b Illustrationen |c 24 cm | ||
| 336 | |b txt |2 rdacontent | ||
| 337 | |b n |2 rdamedia | ||
| 338 | |b nc |2 rdacarrier | ||
| 500 | |a Historische Kommission für den Kreis Neustadt/Oberschlesien e.V | ||
| 500 | |a Bibliogr. S. 609-614. | ||
| 648 | 7 | |a Geschichte |2 gnd |9 rswk-swf | |
| 650 | 0 | 7 | |a Pfarrei |0 (DE-588)4115544-0 |2 gnd |9 rswk-swf |
| 651 | 7 | |a Wierzch |0 (DE-588)1141412543 |2 gnd |9 rswk-swf | |
| 653 | |a Parafia św. Wawrzyńca (Wierzch). | ||
| 653 | |a Wierzch (Polska). | ||
| 689 | 0 | 0 | |a Wierzch |0 (DE-588)1141412543 |D g |
| 689 | 0 | 1 | |a Pfarrei |0 (DE-588)4115544-0 |D s |
| 689 | 0 | 2 | |a Geschichte |A z |
| 689 | 0 | |5 DE-604 | |
| 700 | 1 | |a Wrobel, Ralph |d 1968- |e Verfasser |0 (DE-588)171648072 |4 aut | |
| 856 | 4 | 2 | |m B:DE-101 |q application/pdf |u http://d-nb.info/1139901729/04 |3 Inhaltsverzeichnis |
| 856 | 4 | 2 | |m Digitalisierung BSB Muenchen 19 - ADAM Catalogue Enrichment |q application/pdf |u http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=029905783&sequence=000001&line_number=0001&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA |3 Inhaltsverzeichnis |
| 856 | 4 | 2 | |m Digitalisierung BSB Muenchen 19 - ADAM Catalogue Enrichment |q application/pdf |u http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=029905783&sequence=000002&line_number=0002&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA |3 Literaturverzeichnis |
| 856 | 4 | 2 | |m Digitalisierung BSB Muenchen 19 - ADAM Catalogue Enrichment |q application/pdf |u http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=029905783&sequence=000003&line_number=0003&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA |3 Register // Personenregister |
| 856 | 4 | 2 | |m Digitalisierung BSB Muenchen 19 - ADAM Catalogue Enrichment |q application/pdf |u http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=029905783&sequence=000004&line_number=0004&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA |3 Register // Ortsregister |
| 940 | 1 | |n oe | |
| 942 | 1 | 1 | |c 200.9 |e 22/bsb |g 438 |
| 943 | 1 | |a oai:aleph.bib-bvb.de:BVB01-029905783 | |
Datensatz im Suchindex
| _version_ | 1819367669101494272 |
|---|---|
| adam_text | Spis treści
Słowo wstępne.....................................................................23
Kilka słów o drugim wydaniu.......................................................25
Rozdział I, Dzieje parafii i kościoła we Wierzchu.................................27
1. Czasy najdawniejsze..........................................................27
LI. Słowianie na ziemi głogóweckiej...........................................27
1.2. Ziemia pogranicza - kościelna przynależność do diecezji ratisbońskiej,
praskiej i wrocławskiej....................................................27
1.3. Niemcy mile widziani.....................................................29
1.4. Gród obronny w Mionowie..................................................29
2. Początki parafii w Mionowie..................................................29
2.1. Dar księcia Kazimierza...................................................29
2.2. Dokument z 1217 r........................................................30
2.3. Dokumenty z 1371 i 1419 r................................................31
2.4. Ks. J. Chrząszcz o kościele w Mionowie ..................................31
3. Śląsk na 200 lat pod Koroną Czeską (1335-1526)...............................32
3.1. Ciężkie czasy wojen husyckich (1420-1435)................................32
3.2. Czasy Marcina Lutra......................................................33
4. Śląsk prowincją Austrii......................................................33
4.1. Zamek we Wierzchu........................................................33
4.2. Kościół we Wierzchu......................................................34
4.3. „Wspaniały okaz średniowiecznej sztuki odlewniczej”......................34
4.4. Kolejni panowie na Wierzchu - Georg i Caspar Strzelowie..................39
5. Tragedia: wojna trzydziestoletnia (1618-1648) - Szwedzi plądrują ziemię głogówecką... 39
6. Powrót do wiary katolickiej - opis kościoła..................................40
7. Sobór trydencki (1545-1563) odpowiedzią na błędy Lutra i początek niezbędnych reform . 40
8. Wizytacja dziekana Lorenza Joannston-Namsla w parafii Wierzch w roku 1679 .. 40
9. Wizytacja Arcydiakona Kolegiaty św. Krzyża w Opolu...........................41
10. Ograniczanie wolności mieszkańców...........................................42
11. Parafia Wierzch bez proboszcza, pod opieką Głogówka.........................43
12. Problem z duszpasterską opieką Browieńca....................................43
13. Kościółek pątniczy Maria Hilf w Wierzchowskiej parafii......................44
14. „Księga bialskiego dekanatu” z 1674 r.......................................45
15. Ks. Gregor Wilczek..........................................................45
15.1. Dochody proboszcza......................................................45
16. Ks. Joannes Franciscus Gardila (1697)...................................... 46
17. „Księga bialskiego dekanatu” z 1719 r. o parafii Wierzch....................46
17.1. Inwentarz...............................................................46
17.2. Nazwiska gospodarzy z Wierzchu z 1719 r.................................47
17.3. Wykaz gospodarzy z Mochowa..............................................48
17.4. Wykaz gospodarzy z Dzierżysławic........................................49
17.5. Wykaz gospodarzy z Błażejowie...........................................49
5
18. Spis mieszkańców Wierzchu z 1723 r. według „karolińskiego spisu podatkowego”
(Karolinisches Steuerkataster)...............................................50
19. Ks. prałat Bartholomaeus Bednarz (1723-1726) ...............................51
20. Ks. prałat Graf von Schwabenheim............................................51
21. Spis gospodarzy z Wierzchu z 1730 r.........................................52
22. Spis gospodarzy z Wierzchu z 1747 r.........................................52
23. Ks. Gregorius Franciscus Nawa (1733-1747)...................................52
24. Dzwony z lat 1505, 1651 i 1747..............................................53
25. Śląsk staje się prowincją pruską............................................53
26. Ks. Joannes Suchan (1747-1786)..............................................53
26.1. Spór o kościółek na Glinaniej Górce....................................54
27. Ks. Michael Gallus (1786-1806)..............................................57
27.1. Wikarzy ks. Gallusa (według ks. Müllera)...............................59
28. Nieszczęście w Racławicach i na polach......................................59
29. Wykupienie wolności (1799-1812)............................................ 60
29.1. Utrata wolności........................................................60
29.2. Epokowe wydarzenie - zniesienie pańszczyzny............................60
29.3. Nazwiska osób z Wierzchu na dokumencie wykupu z 1812 r.................60
30. Ks. Josephus Müller (1806-1822) - zasłużony proboszcz i autor kroniki.......61
30.1. Wojska okupacyjne we Wierzchu..........................................63
30.2. Francuzi we Wierzchu...................................................64
30.3. Radość ze zwycięstwa wyrażona modlitwą i pieśnią.......................65
30.4. Niezwykły celebrans odpustu w 1808 r...................................67
30.5. Pożar plebanii, szkoły i 5 gospodarstw.................................67
30.6. Starosta chce przenieść plebanię do pustego zamku......................68
30.7. Wikarzy ks. Müllera....................................................69
30.8. Nowy obraz w ołtarzu głównym...........................................70
30.9. Rezygnacja i śmierć ks. Müllera........................................71
31. Ks. Michael Gitzler (1822-1843).............................................71
31.1. Inwentarz parafii......................................................71
31.2. Proboszcz wzorowym gospodarzem.........................................72
31.3. Inwestycje ks. Gitzlera................................................73
31.4. Poświęcenie kaplicy w Błażejowicach, dzwonu w Wilkowie
i rozbudowa szkoły parafialnej...........................................74
31.5. Szczególny pogrzeb 5 września 1830 r...................................74
31.6. Niespodziewana śmierć Wierzchowskiego neoprezbitera....................75
31.7. Epidemia cholery na Śląsku (1830)......................................75
31.8. Śmierć ks. Gitzlera i ks. wikary Carl Schebera.........................75
32. Ks. Joannes Rinke (1844-1851)...............................................75
33. Ks. Laurentius Massors (1851-1872) .........................................76
33.1. Straszne skutki pożaru z 16 października 1851 r........................77
33.2. Dobrodziej ks. J. Chrząszcza...........................................78
6
34. Ojcowie paulini z Mochowa parafianami Wierzchu..............................79
34.1. Fundacja opolskiego księcia............................................79
34.2. Husyci zabijają zakonników oraz palą kościół i klasztor................80
34.3. Odbudowa kościoła i klasztoru..........................................80
34.4. Potrzeba niemieckojęzycznych zakonników................................81
34.5. Paulini muszą opuścić kościół i klasztor - czasy sekularyzacji.........81
34.6 Hrabia odzyskuje kościół i klasztor....................................82
34.7. Z klasztoru szpital i kuchnia dla ubogich.............................82
34.8. Klasztor ośrodkiem rekolekcyjnym i wypoczynkowym......................82
34.9. Biskup F. Jop chce mieć paulinów w diecezji ..........................82
35. Historia obrazu Matki Boskiej z Częstochowy w Mochowie-Paulinach............83
35.1. Paulini na Łąkach Mariańskich otrzymują obraz z Częstochowy...........83
35.2. Kościół spalony. Co stało się z obrazem Matki Boskiej?................84
35.3. „Cudowny obraz” znajduje schronienie we Wierzchu .....................84
35.4. Zapisy w inwentarzu ks. proboszcza Gitzlera...........................85
35.5. Obraz ma wrócić do Mochowa............................................86
35.6. Wstępne badania obrazu dotyczące czasu powstania i stanu technicznego.86
35.7. Rozwiązanie zagadki?...................................................88
35.8. Zmarnowana okazja......................................................88
36. Cudowny obraz Czarnej Madonny z Jasnej Góry w Mochowie......................88
36.1. Król Polski z małżonką i dworem w Głogówku............................88
37. Błażejowice, Dzierżysławice, Leśnik, Mochów opuszczają parafię Wierzch......89
37.1. Mochów-Wiese Pauliner parafią..........................................89
37.2. Sprzeciw ks. Laurentiusa Massorsa......................................89
38. Wykupienie (Ablösung) dziesięciny 1867 r. przez parafian z Wierzchu.........90
38.1. Spis gospodarzy Wierzchu z roku wykupu, czyli 1867:................... 90
39. Wierzchowianie na targu w Głogówku w relacji ks. Chrząszcza z 1869 r.........91
40. Ks. Robert Engel (1872-1894).................................................92
40.1. Działalność administracyjno-gospodarcza................................92
40.2. Starania o relikwie św. Wawrzyńca......................................92
40.3. Ciekawostki z inwentarza z 1872 r......................................93
40.4. Budynki i rola farska..................................................94
40.5. Fundacje religijne ....................................................94
40.6. „Polityczno-patriotyczna ” działalność ks. R. Engela...................96
40.7. Śmierć proboszcza i jego matki.........................................97
41. Opis starego kościoła........................................................97
41.1. Gruftkapelle - kaplica Matki Boskiej...................................98
41.2. Wygląd kościoła przed rozbiórką........................................98
42. Budowa nowego kościoła (1899-1900) ..........................................99
42.1. Ks. proboszcz Bernhard Gorke (1894-1904)...............................99
42.2. Pierwszy projekt.......................................................99
7
42.3. Wybór wybitnego architekta...............................................
42.4. Nowy projekt i kosztorys.............................................100
42.5. Prace przygotowawcze i rozbiórkowe...................................101
42.6. Kto pracował i za ile.................................................101
42.7. Tajemnice kamienia węgielnego.........................................102
42.8. Bogactwo materiałów budowlanych.......................................104
42.9. Ogromne poświęcenie parafian..........................................105
42.10. Ciekawostki z zachowanych rachunków..................................107
42.11. Remont wieży (1899)..................................................107
42.12. Zegary...............................................................109
42.13. Rok Jubileuszowy 1900 i przygotowania do konsekracji.................109
42.14. Witraże..............................................................109
42.15. Prace malarskie i poświęcenie dzwonów................................110
42.16. Końcowe inwestycje...................................................110
42.17. Konsekracja świątyni - 14 listopada 1900 r...........................111
42.18. Prace końcowe........................................................112
42.19. Stare i nowe organy..................................................112
42.20. Opis nowo wybudowanego kościoła......................................113
42.21. Choroba i śmierć ks. proboszcza Gorkego..............................114
42.22. Zestawienie dochodów i rozchodów w czasie budowy kościoła............116
42.23. Spis ofiarodawców z Wierzchu.........................................116
42.24. Wierzchowski „cud”...................................................122
42.25. Szosa do Prudnika tylko przez Białą..................................122
43. Ks. Hermann Viebig (1905-1931)............................................ 123
43.1. Działalność duszpasterska ks. H. Viebiga.............................123
43.2. Remont plebanii i budynków gospodarczych (1909-1910)................. 124
43.3.1 wojna światowa (1914-1918) .........................................125
43.4. Trudny, niespokojny i bolesny czas powstań i plebiscytu (1919-1922).. 125
43.5. Przygotowanie dzieci do spowiedzi i I Komunii św......................125
43.6. Światowy kryzys gospodarczy...........................................126
43.7. Elektryfikacja (1922).................................................127
43.8. Golczowice i Czartowice odłączone od parafii Wierzch..................127
43.9. Ciekawa relacja z egzaminu w dwu językach.............................128
43.10. Rezygnacja, choroba, jubileusz i śmierć ks. proboszcza Viebiga......128
44. Ks. Marian Przechowski (1931-1964)........................................ 128
44.1. Przedsięwzięcia gospodarcze...........................................129
44.2. Zrzeczenie się obowiązku patronackiego............................... 130
44.3. „Afera” z organistą.................................................. 130
44.4. Dane z protokołu wizytacji dziekańskiej z 4 grudnia 1933 r............131
44.5. Pielgrzymowanie.......................................................131
44.6. Współpracownicy ks. proboszcza Przechowskiego.........................132
44.7. Konflikty na tle języka ..............................................132
44.8. Wierzch - centrum polskich działaczy..................................132
8
44.9. Ks. Przechowski między „młotem i kowadłem”..............................133
44.10. Kardynał A. Bertram a język w duszpasterstwie...........................134
44.11. Proboszcz na „dywaniku” u prezydenta Rejencji w Opolu...................135
44.12. Biskup katowicki wobec polskich bojówek.................................135
44.13. Władza hitlerowska żąda zakazu polskich nabożeństw......................136
44.14. Parafia Wierzch odłączona od dekanatu Biała.............................136
44.15. Przedsięwzięcia budowlane (1935-1944)...................................136
44.16. Budowa salki parafialnej................................................137
44.17. Trudne lata 1939-1946...................................................137
44.18. Nakaz usunięcia polskich napisów........................................137
32.19. Dzwony na armaty .......................................................138
44.20. Szczyt pychy hitlerowskiej władzy.......................................138
44.21. Msza św. dla polskich robotników przymusowych...........................139
45. Tragiczne dni i tygodnie wojny i „frontu” - marzec 1945 r....................139
45.1. „Ostatnie rezerwy”.......................................................139
45.2. Wiara w ocalenie - Wunderwaffe .........................................140
45.3. We Wierzchu szpital dla rannych i chorych koni..........................140
45.4. Sowiecka ofensywa - Wierzch w środku kotła..............................140
45.5. Tragedia generała Kossmali...............................................141
45.6. „Cudowne” ocalenie w uroczystość św. Józefa.............................142
45.7. Zbrodnia wojenna sowieckich żołnierzy...................................142
45.8. Czerwona Armia „wyzwala” - wygnanie.....................................142
45.9. Po powrocie z wygnania..................................................143
45.10. Los deportowanych do Związku Radzieckiego..............................144
45.11. Odkrycie w parafialnym archiwum.........................................145
46. „Jesteśmy w Polsce Ludowej”...................................................145
46.1. Repatrianci we Wierzchu - dobry czyn repatrianckiego księdza............145
46.2. Terror Milicji Obywatelskiej - niepewność jutra.........................148
46.3. „Najboleśniejszy okres w moim życiu”....................................149
46.4. Powrót języka polskiego do kościoła.....................................150
46.5. Weryfikacja ֊ los repatriantów...........................................150
46.6. Naprawienie szkód wojennych na kościele.................................151
46.7. Tylko jeden rok nauki religii w szkole .................................151
46.8. Nowe dzwony od protestantów..............................................152
46.9. Restrykcje wobec mieszkańców ............................................153
47. Władza ludowa nie lubi Kościoła...............................................153
47.1. Kardynał S. Wyszyński więziony w klasztorze Prudniku-Lesie..............154
48. Koniec ery stalinowskiej (1956 r.)........................................... 154
48.1. Pierwsze prymicje po pół wieku..........................................154
48.2. Nauka religii znowu w szkole............................................155
49. Choroba ks. Przechowskiego....................................................156
49.1. Nareszcie wikary we Wierzchu.............................................156
9
49.2. Walka wikarego z władzami oświaty.......................................157
49.3. Kościół, probostwo i budynki gospodarcze nie są „poniemieckie”..........157
49.4. Odpowiedź władzy ludowej - komornik w plebanii..........................158
49.5. Figura, ołtarz i nabożeństwa do Matki Boskiej Fatimskiej................159
49.6. Bilans dokonań ks. Maruski .............................................159
50. Ks. Józef Koszela (1963-1968)..................................................161
50.1. Prymicje ks. Bernarda Schirmeisena......................................161
50.2. Tydzień Miłosierdzia 1963 ..............................................161
50.3. Nowy grabarz i dokończenie salki katechetycznej ........................161
50.4. Kopia Obrazu Matki Boskiej Częstochowskiej w parafii 5-6 V 1965 r.......161
50.5. Złoty jubileusz kapłański ks. M. Przechowskiego.........................162
50.6. Odejście do „domu Ojca” ks. M. Przechowskiego...........................162
50.7. Sobór Watykański II - „rewolucja” w liturgii............................163
50.8. Wizytacja bpa Wacława Wyciska 1968 r....................................163
50.9. Pierwsza Komunia św. przy zamkniętych drzwiach kościoła.................163
50.10. Przedwczesna śmierć ks. proboszcza Koszeli.......................:.. .164
51. Ks. Benedykt Sossna (1968-2007) ...............................................164
51.1. Nauka religii w nowych warunkach.........................................164
51.2. Nowa władza komunistyczna w Warszawie. E. Gierek I sekretarzem PZPR......165
51.3. Pierwsze w historii parafii święcenia kapłańskie.........................165
51.4. Wizytacja ks. bpa Antoniego Adamiuka.....................................165
51.5. Sprawozdanie z pracy duszpasterskiej i gospodarczej w 1979 r............166
51.6. Sprawozdanie z pracy duszpasterskiej i gospodarczej w 1980 r............166
51.7. Sprawozdanie z pracy duszpasterskiej i gospodarczej wiatach 1981-1982...167
51.8. Sprawozdanie z pracy duszpasterskiej i gospodarczej w latach 1983-1984 .167
51.9. Wizytacja ks. bpa Alfonsa Nossola (13 V 1987) ...........................167
51.10. Sprawozdanie z pracy duszpasterskiej i gospodarczej w latach 1987-1988 .168
51.11. Socjalistyczna bieda i stan wojenny ....................................168
51.12. W parafii Wierzch są Niemcy! Błogosławiony rok 1989 ....................169
51.13. Pierwsza dwujęzyczna Msza św...........................................169
51.14. Z protokołu wizytacji dziekańskiej za rok 1995 .........................170
51.15. Wizytacja ks. bpa Jana Kopca (9 IV 1997)................................170
51.16. Setna rocznica poświęcenia kościoła (1900-2000).........................170
51.17. Druga wizytacja ks. bpa Jana Kopca (8 IV 2003)..........................171
51.18. Remont wieży kościoła..................................................171
51.19. Emerytura, śmierć i pogrzeb ks. Sossny..................................173
52. Ks. Józef Bensz...............................................................173
52.1. Wdzięczna pamięć o poprzedniku..........................................173
52.2. Fara, podwórko i ogród przyjazne dla starych i młodych .................173
52.3. Procesje i pielgrzymki..................................................173
52.4. Wybory Parafialnej Rady Duszpasterskiej 2010 i 2015.....................174
52.5. Ruch szensztacki we Wierzchu............................................174
52.6. Apostolstwo dobrych mediów..............................................175
10
52.7. Jubileusz długoletniego organisty.......................................175
52.8. Troska proboszcza o „kościół z cegieł”..................................176
52.9. Wizytacja ks. bpa Pawła Stobrawy (25 III 2009)..........................176
52.10. Remont plebanii (2007-2012)...........................................177
52.11. Starania o odzyskanie 15 ha roli.......................................177
52.12. Po długiej przerwie znowu powołanie zakonne............................178
52.13. Peregrynacja relikwii bł. Karoliny Kozkównej
i apel o pamięć naszych męczenniczek....................................178
52.14 Parafia w latach 2015/2016 ................................................178
Rozdział II, Portrety naszych duszpasterzy.......................................180
1. Sebastian - kapelan księcia (1207)...........................................180
2. Ks. proboszcz Mroczko........................................................180
3. Ks. proboszcz Nicolaus Stral.................................................180
4. Proboszcz Michael Dudek (1543-1547)..........................................180
5. Proboszcz Gregor, Ignacy Wilczek (1653)......................................180
6. Ks. proboszcz Joannes Franciscus Gardila (1697)..............................181
7. Ks. proboszcz Bartholomaeus Bednarz (1723-1726)..............................181
8. Ks. prałat dziekan Graf von Schwabenheim (1726-1733) ........................181
9. Ks. proboszcz Gregorius Franciscus Nawa (1733-1747)..........................182
10. Ks. proboszcz Johannes Suchan (1747-1786)...................................182
11. Ks. proboszcz Michael Gallus (1786-1806)....................................183
12. Ks. proboszcz Joseph Valentin Müller (1806-1822) ...........................183
13. Ks. proboszcz Michael Gitzler (1822-1843)...................................184
14. Ks. proboszcz Johannes Rinke (1844-1851)....................................184
15. Ks. proboszcz Laurentius Massors (1851-1872)................................184
16. Ks. proboszcz Robert Engel (1872-1894)......................................186
17. Ks. proboszcz Bernhard Gorke (1894-1904)....................................188
18. Ks. proboszcz Hermann Viebig (1905-1931) ...................................188
19. Ks. radca Marian Przechowski (1931-1964).....................................189
19.1. Ks. wikary Lothar Maruska (1959-1963)..................................191
20. Ks. proboszcz Józef Koszela (1963-1968) .....................................191
21. Ks. proboszcz Benedykt Sossna (1968-2007)....................................192
22. Ks. proboszcz Józef Bensz (2007-)............................................193
Rozdział III, Kapłani, zakonnice i niektóre osoby świeckie pochodzący z Wierzchu.194
1. Ks. Thomas Grabisch......................................................194
2. Ks. Jan Chrząszcz........................................................194
3. Ks. Carl Chrząszcz..................................................... 195
4. O. Alfons Rogosch........................................................195
5. O. Wilhelm Rogosch.......................................................196
6. O. Seraphinus Rogosch....................................................199
7. Przedziwne koleje życia ks. dr Antoniego Górek z wieloma zagadkami 1879-1960... .199
8. Ks. prób. Henryk Wycisk..................................................200
9. Ks. Bernard Schirmeisen..................................................201
11
10. Ks. Andrzej Glombica.......................................................202
11. Kleryk Boleslaus Larisch...................................................202
1. S. Gertraud (Albinę Rogosch), Zgromadzenie Sióstr Szkolnych de Notre Dame .. 202
2. S. Ulrika (Maria Grelich), boromeuszka...................................203
3. S. Nicea (Maria Jersch), boromeuszka.................................... 203
4. S. Bernadette (Agnes Schirmeisen), Zgromadzenie Córek Bożej Miłości
(Töchter der Göttlichen Liebe, Wiedeń)..................................204
5. S. Beata (Julianna Pelka), boromeuszka...................................204
6. S. Romualda (Maria Apostel), boromeuszka.................................205
1. Franz Strzoda (1857-1922) ............................................... 205
2. Jan Strzoda..............................................................207
3. Rodzina Schirmeisen......................................................207
Rozdział IV, Troska o przekaz prawd wiary......................................209
1. Nasi przodkowie nie byli analfabetami religijnymi..........................209
2. Nauka religii, czyli katechizacja..........................................209
3. Usuwanie nauczania religii ze szkół........................................210
4. Budowa salki parafialnej...................................................210
5. Religia po 1945 ...........................................................211
6. Koniec ery stalinowskiej (1956) - powrót religii do szkoły.................211
7. Nauka religii w Mionowie i Wilkowie od 1970 r..............................211
Rozdział V, Dzieje zamku i majątku we Wierzchu.................................212
1. Początki...................................................................212
2. Spadkobiercy kapelana Sebastiana...........................................212
3. Opustoszały zamek niszczeje.............................................. 212
4. Heinrich von Erdmannsdorf, Theresie Schlupka i Rodzina Dams.............. 213
Rozdział VI, Historia szkoły we Wierzchu...................................... .215
1. Troska władz kościelnych o oświatę ........................................215
2. Pierwsze wiadomości o szkole...............................................215
3. Dwaj nauczyciele z XVII w. oraz ich dochody................................215
4. Szkolnictwo w czasach pruskich.............................................216
5. Pożar szkoły i odbudowa....................................................217
6. Wspomnienia ks. J. Chrząszcza o szkole.....................................217
7. Wynagrodzenie nauczyciela jako organisty i kościelnego.....................218
8. Czas zajęć nauczyciela jako organisty i kościelnego........................218
9. Remonty szkoły i mieszkań dla nauczycieli (1906-1929)......................219
10. Koniec szkoły parafialnej we Wierzchu......................................220
11. Budowa nowej szkoły we Wierzchu............................................221
12. Przedszkole................................................................221
13. Statystyka szkolna.........................................................222
14. Ciekawe wiadomości o wizytacjach szkolnych 1852-1887...................... 222
15. Polska szkoła prywatna.....................................................223
16. Szkoła szpitalem polowym ..................................................224
12
17. Spis nauczycieli w szkole we Wierzchu w latach 1679-1944.................... 224
18. Początki polskiej szkoły po 1945 r. i jej pierwszy kierownik................225
19. Kronika szkoły w Wierzchu odtworzona na podstawie protokołów
rad pedagogicznych z lat 1949-1957 i 1961-1994.............................. 225
20. Szkoły Przysposobienia Rolniczego we Wierzchu...............................229
Rozdział VII, Rok kościelny w parafii Wierzch dawniej i dziś....................230
1. Odwiedziny nauczyciela .....................................................230
2. Od Adwentu do Wielkanocy dawniej i obecnie..................................230
3. Zwyczaje związane z prośbą o błogosławieństwo w pracy i w „chlewie” oraz o urodzaje .. 232
4. Procesje....................................................................233
5. Oktawa na cześć św. Jana Nepomucena ........................................233
6. Pielgrzymki.................................................................233
7. Zwyczaje związane z narodzinami dziecka i chrztem...........................235
8.1 Komunia św. w 1930 r......................................................235
9. Wesele........................................................................236
10. Z ogłoszeń parafialnych - ostrzeżenie dla młodych pań.......................237
11. Odpust w święto patronalne ku czci św. Wawrzyńca w 1929 r...................237
12. Podziękowanie za żniwa - żniwniok (Erntedankfest)...........................237
13. Parafianie dbają o wyżywienie kleryków seminarium duchownego...............238
14. Kiermasz - rocznica poświęcenia kościoła....................................238
16. Pamięć o zmarłych...........................................................239
Rozdział VIII, Bractwa, stowarzyszenia, związki.................................241
1. Ks. proboszcz R. Engel założycielem wielu stowarzyszeń....................... 241
2. Bractwo Najświętszego Serca Pana Jezusa.....................................241
3. Stowarzyszenie Matek Chrześcijańskich.......................................242
4. Apostolstwo Modlitwy........................................................242
5. III Zakon św. Franciszka z Asyżu............................................242
6. Stowarzyszenie Żywego Różańca...............................................242
7. Bractwo dla abstynencji od napojów alkoholowych.............................243
8. Papieskie Dzieło Rozkrzewienia Wiary i Misyjne Stowarzyszenie
św. Franciszka Ksawerego....................................................243
9. Papieskie Dzieło Dzieciątka Jezus ............................................243
10. Kongregacja Mariańska Dziewcząt pw. Maryi Dziewicy Niepokalnej
i pod patronatem św. Agnieszki................................................243
11. Stowarzyszenie Borromäus-Verein. Ludowa Biblioteka Parafialna (1932)........ 244
12. Stowarzyszenie Aniołów Stróżów dla Diaspory..................................246
13. Czciciele Matki Boskiej z Lourdes i Fatimy (1959-1960)...................... 246
14. Caritas parafialny (1929-1948).............................................. 247
15. Bonifatius Verein dla diaspory - bez powodzenia............................ 248
16. Kriegerverein................................................................248
17. Polskie towarzystwa..........................................................248
18. Organiści i chór parafialny..................................................249
19. Szesnastu rozśpiewanych mężczyzn, czyli chór męski Ibykus....................249
13
20. Ilość członków stowarzyszeń do 1919 r.....................................250
21. Straż Pożarna.............................................................250
22. Ważne osoby i instytucje przed i po 1945 r................................252
Rozdział IX, Język polski i niemiecki w kościele i poza nim...................254
L Lud pogranicza.............................................................254
2. Pierwsze niemieckie wsie.................................................254
3. Czeski językiem urzędowym ...............................................254
4. Paulini z Mochowa proszą o niemieckojęzycznego zakonnika.................255
5. Ks. J. Chrząszcz o języku niemieckim sołtysa i języku polskim w szkole w 1869 r. .. .255
6. „Językowe wspomnienia” ks. Chrząszcza z 1870 r...........................255
7. Władze pruskie a nauka w języku polskim..................................255
8. Ks. Robert Engel (1872-1894) gorliwy obrońca języka polskiego............256
9. Sprawy języka w parafii Wierzch według spisu ludności w 1910 r...........256
10. Język ojczysty w Prudnickim według spisów 1910-1933 ......................257
11. Protest parafian przeciw kazaniu w języku niemieckim .....................257
12. Dwujęzyczne przygotowanie do sakramentów św...............................257
13. Konwencja genewska (1922-1937)............................................259
14. Dziekan egzaminuje w obu językach.........................................259
15.1 Komunia św. w 1928 i 1930 r..............................................259
16. Problemy językowe w latach 1931-1940......................................259
17. Troska kard. Bertrama o zachowanie języka polskiego.......................260
18. Polskie czasopismo z Opola w obronie języka polskiego.....................260
19. Naciski władz nazistowskich wobec języka polskiego .......................261
20. Generalna zmiana nastrojów. Odprawianie w języku polskim staje się niemożliwe .. 262
21. Biskup katowicki wobec nabożeństw w języku niemieckim.
Kardynał Bertram o nabożeństwach w języku polskim..........................263
22. Msza św. dla polskich jeńców i robotników przymusowych....................264
23. Rok 1945 - ostateczny koniec dwujęzyczności...............................265
24. Rok 1989 - nowe szanse................................................... 265
25. Zmiany nazwisk............................................................265
Rozdział X, Mniejszość polska.................................................267
1. Trudne sprawy narodowościowe..............................................262
1.1. Bismarck wrogiem języka polskiego w Rzeszy............................267
1.2. Franz Strzoda posłem do Reichstagu w Berlinie.........................267
1.3. Propolskie skupiska na terenie parafii i okolicy......................267
1.4. „Wojna śląsko-polsko-niemiecka” 1918-1922 ........................... 268
1.5. Rok 1918..............................................................268
1.6. Rok 1919 .............................................................269
1.7. Pierwsze powstanie śląskie.......................................... 269
1.8. Rok 1920..............................................................270
1.9. Drugie powstanie śląskie..............................................270
1.10. Rok 1921 ............................................................270
1.11. Wspomnienie polskiego patrioty.......................................271
14
1.12. Graf Oppersdorff agituje za Polską.....................................272
L13. Rodacy spoza Śląska głosują także.......................................272
1.14. Plebiscyt z 20 marca 1921 .............................................273
1.15. Trzecie powstanie śląskie...............................................274
1.16. Rok 1922 - powrót do normalności.......................................274
2. Działalność Wierzchowskich Polaków po upadku powstania.......................275
2.1. Polska szkoła w Mionowie ֊ Wierzchu.....................................275
2.2. Działalność kulturalno-patriotyczna mniejszości polskiej................276
3. Działacze polscy z parafii Wierzch...........................................277
4. Planowane wysiedlenia propolskich rodzin......................................280
Rozdział XI, Mniejszość niemiecka.................................................281
1. Władza ludowa nie uznaje mniejszości narodowych...............................281
2. Szok..........................................................................281
3. Kim są mieszkańcy parafii? Polakami czy Niemcami?.............................281
4. Pomnik poległych..............................................................282
5. Willa „Anna” ֊ ośrodkiem DFK (Deutscher Freundschaftskreis)...................283
Rozdział XII, Ciekawostki z ogłoszeń parafialnych................................284
1. Życie parafialne..............................................................284
1.1. Ślub w roku 1796 r.......................................................284
1.2. Misje ludowe w 1889 r.................................................. 284
1.3. Wynagrodzenie ministrantów...............................................284
1.4. Rocznica urodzin cesarza.................................................284
1.5. Nabożeństwa ślubowane ...................................................285
1.6. Porządek nabożeństw wiatach 1927-1928 .................................. 285
1.7. Rok 1929 ............................................................... 285
1.8. Wybory i pielgrzymki do Prudnika i Cukmantlu.............................286
1.9. Różne ogłoszenia.........................................................286
1.10. Przekaz parafii w 1931 r................................................286
2. Wyjątki z ogłoszeń ks. M. Przechowskiego.....................................287
2.1 Boże Ciało w 1931 r.......................................................287
2.2. Pielgrzymka do Ceckmątlu (Zlatých Hor) środa 24 czerwca 1931 r..........287
2.3. Ostrzeżenia dla dziewcząt i gospodarzy...................................287
2.4. Odpust Porcjunkuli ......................................................287
2.5. Przedstawienie teatralne.................................................288
2.6. Rada parafialna wobec sprawy J. Kuscha .................................288
2.7. Roraty 1931 i kolęda 1931/1932.......................................... 288
2.8. Musi być porządek - zakończenie roku 1931............................... 288
2.9. Hrabia Tiele-Winckler pozbywa się obowiązków patronackich...............288
2.10. Tekst ogłoszeń z 1935 r. pisany po polsku i zatrudnienie grabarza......289
2.11. Wybory Rady Parafialnej.................................................289
2.12. Przebudowa stajni na salkę parafialną (1938 r.)........................290
2.13. 85-letni kardynał A. Bertram we Wierzchu...............................290
15
2.14. Wyjątkowe pozwolenie dla ks. Zająca i sprawa kolędy...................290
2.15. Porządek adoracji w 1946 r............................................291
2.16. Złoty jubileusz ks. Viebiga i wiadomość o jego śmierci ...............291
2.17. Ponowne ostrzeżenia...................................................291
2.18. Misje parafialne 28.8.1949-4.9.1949 .................................. 292
2.19. Ostre ostrzeżenie dla stających przed kościołem podczas nabożeństw....292
2.20. Figura Matki Boskiej Fatimskiej i biskup na odpuście..................292
2.21. Choroba ks. radcy i jego apel dotyczący imion chrześcijańskich........292
2.22. Duszpasterska aktywność ks. wikarego Maruski w latach 1961-1962 ......293
2.23. Inwestycje w 1962 r. - budowa ogrzewania..............................293
2.24. Ks. Lothar Maruska odchodzi, a przychodzi ks. Koszela.................293
2.25. Tydzień Miłosierdzia 1963 r. i wybór nowego grabarza..................293
2.26. Komornik na farze.....................................................294
2.27. Dokończenie salki katechetycznej w 1965 r.............................294
2.28. Złoty jubileusz kapłański ks. Przechowskiego..........................295
2.29. Drugie Nawiedzienie Cudownego Obrazu Matki Boskiej Częstochowskiej,
30 lat po pierwszym przyjęciu Obrazu w 1965 r..........................295
Rozdział XIII, Sądownictwo w dawnych czasach...................................296
1. Wygoda! Sąd na miejscu. Sołtys z władzą sądowniczą!........................296
2. Dreiding - potrójny sąd....................................................296
3. Sąd wiejski................................................................296
4. Nazwiska członków sądu wiejskiego we Wierzchu i Mionowie...................296
Rozdział XIV, Cmentarz.........................................................298
1. Cmentarz dla siedem wiosek i jego powiększenie.............................298
2. Budowa kaplicy cmentarnej..................................................299
3. Studnia na cmentarzu.......................................................299
4. Regulamin cmentarny........................................................299
5. „Las” krzyży...............................................................300
Rozdział XV, Ofiary wojen ................................................... 301
1. Ofiary wojen...............................................................301
1.1. Polegli z Wierzchu 1914-1918 ..........................................301
1.2. Polegli i ofiary II wojny światowej (1939-1945/1947)................... 303
1.3. Ofiary rozstrzelań i niewybuchów w 1945 r..............................310
1.4. Deportowani w 1945 r. przez władze sowieckie...........................310
1.5. Lotnicy amerykańscy....................................................311
1.6. Odsłonięcie tablicy Pamięci Ofiar Oświęcimskiego Marszu Śmierci
na ścianie kaplicy cmentarnej ..........................................311
1.7. Pomnik poległych 1939-1945/1947 z Wierzchu i Mionowa...................312
2. Groby żołnierzy niemieckich na cmentarzu we Wierzchu.......................313
2.1. Świadkowie pochowania poległych .......................................313
2.2. Trud troski o groby poległych..........................................313
2.3. Decyzja o ekshumacji poległych.........................................314
16
2.4. Lista imienna poległych lub zamordowanych żołnierzy ...................314
2.5. Krzyż i tablice na masowym grobie (2012 r.)........................... .316
Rozdział XVI, Kaplice i krzyże przydrożne.......................................317
1. Kaplice....................................................................317
1.1. Kaplica-dzwonnica w Błażejowicach.......................................317
1.2. Pierwsza kaplica we Wierzchu............................................317
2. Krzyże.....................................................................317
2.1. Fundatorzy krzyży z Wierzchu w latach 1861-1911........................317
3. Dokumentacja fotograficzna i opisowa - zobacz Aneks: „Kapliczki i krzyże Wierzchu”. . .318
Rozdział XVII, Podania i legendy ...............................................319
1. O próbie wykradania obrazu Matki Boskiej Częstochowskiej .................319
2. O Janie z Wierzchu, który dostał misję pojednania.........................320
3. Legenda o zawiedzionej miłości.............................................322
4. Legenda o zamku we Wierzchu................................................322
5. O tańczących córkach wodnika...............................................323
6. Czarne cielę...............................................................324
7. Wodnik żyjący pod młyńskim mostem..........................................324
8. O tym, jak topielica chrzciła dziecko w stawie.............................324
9. Relacja ks. proboszcza Mullera o dziwnym krzaku czarnego bzu...............325
Rozdział XVIII, Rola farska, ogród i łąki......................................326
1. Jak to dawniej było z farską rolą..........................................326
2. Dzierżawcy farskiej roli...................................................328
3. Parafia nabywa 24 morgi ziemi w Błażejowicach .............................328
4. Długa lista kolejnych dzierżawców..........................................328
5. Problemy z dzierżawcami po 1945 r..........................................329
6. Państwo odbiera parafii rolę...............................................329
7. Przypomnienie, że farska rola jest dalej własnością parafii................330
Rozdział XIX, Wierzch jako jednostka społeczno-gospodarcza dawniej.............331
1. Sołtysi...................................................................331
2. Spis rzemieślników przed 1945 r. .........................................331
3. Ważny wiejski zwiastun.....................................................332
4. Ilość gospodarstw..........................................................332
5. Karczmy....................................................................332
6. Sklepy.....................................................................332
7. Sparkasse.............................................................. 332
Rozdział XX, Wierzch jako jednostka społeczno-gospodarcza po 1945 r............332
1. Początek „dyktatury proletariatu”.........................................333
2. Szkic wioski Wierzch......................................................333
3. Spis mieszkańców Wierzchu z lat 60-tych...................................334
4. Stan wojenny..............................................................335
5. Zwycięstwo demokracji.......................................................
17
6. Związek Śląskich Rolników..................................................336
7. Związek Śląskich Kobiet....................................................336
8. Dwujęzyczne tablice miejscowości .........................................336
Rozdział XXI, Wierzch - Deutsch Müllmen Roku Pańskiego 2016 ..................337
1. Firmy......................................................................338
2. Stowarzyszenia i Związki ..................................................338
3. Budynek szkolny bez uczniów................................................338
4. Izba Pamięci - Heimatstube.................................................338
Rozdział XXII, Historia Mionowa...............................................339
1. Wioska o wielu nazwach.....................................................339
2. Pochodzenie nazwy.........................................................340
3. Układ wioski..............................................................340
4. Dokument założenia Mionowa................................................340
5. Najstarsze wspomnienia o Mionowie.........................................340
6. Lokalizacja kościoła drewnianego..........................................341
7. W środku wioski znajduje się kaplica......................................342
8. „Księga bialskiego dekanatu” z 1719 r. o daninach dla proboszcza
z wioski Mionów (Miłować)..................................................343
9. Spis mieszkańców Mionowa w „karolińskim spisie podatkowym” z 1723 r.--.... 343
10. Mieszkańcy Mionowa wykupują sobie wolność (1805).......................... 343
11. Lista mieszkańców Mionowa z 1812 r........................................344
12. Spis gospodarzy z okazji wykupienia dziesięciny w 1867 r..................345
13. Lista ofiarodawców Mionowa na budowę kościoła we Wierzchu (w markach).....346
14. Lista ofiarodawców Czartowic na budowę kościoła we Wierzchu...............347
15. Ważne i ciekawe osoby z Mionowa...........................................348
15.1. Ks. dziekan Constantin Dziadek (1837-1903)........................... 348
15.2. Ks. Johannes Dziadek (1842-1903)..................................... 348
15.3. Ks. Johannes Chrząszcz (1857-1928)................................... 349
15.4. Siostry zakonne, które wstąpiły do Zgromadzenia Sióstr Miłosierdzia
św. Karola Boromeusza w Trzebnicy.....................................351
15.4.1. S. Czesława (Joanna Soloch).....................................351
15.4.2. S. Eleonora (Julianna Dominik)..................................352
15.4.3. S. Mamberta (Theresia Wioska)....................................352
15.4.4. S. Kalista (Paulina Daniel)......................................352
15.4.5. S. Clementia (Franciszka Kijas)..................................352
15.4.6. S. Romualda (Paulina Hamerla) ...................................353
15.5. Ród Dziadków..........................................................353
15.6. Jan Dziadek...........................................................354
15.7. Polska szkoła Jana Dziadka w Mionowie (1931-1935).....................355
16. Mionów dawniej.............................................................355
16.1. Bogata inicjatywa prywatna............................................356
16.2. Rodzina Schirmeisen (1915 r.) oraz zabudowania gospodarskie z 1915 r.357
18
16.3. Przedwojenni sołtysi..................................................357
16.4. Stróżowie nocni.......................................................357
16.5. Najwięksi gospodarze przedwojenni.....................................357
17. Szkoła w Mionowie przed 1945 r..............................................358
18. Szkoła w Mionowie po 1945 r.................................................359
19. OSP.........................................................................359
20. „Wspólna”, czyli Rolnicza Spółdzielnia Produkcyjna w Mionowie...............360
21. Polegli w I wojnie światowej i listy zawiadamiające o śmierci...............360
22. Polegli w II wojnie światowej ..............................................364
23. Deportowani w 1945 r. przez władze sowieckie................................367
24. Święte miejsca Mionowa......................................................367
24.1. Kapliczki.............................................................367
24.2. Krzyże przydrożne.....................................................369
25. Spis mieszkańców Mionowa z lat 50. i 60.....................................372
26. Garść danych statystycznych o liczbie mieszkańców...........................376
27. Mionów w Roku Pańskim 2016..................................................376
28. Mniejszość niemiecka........................................................376
29. Stowarzyszenia, związki, organizacje w 2016 r...............................377
29.1. Miejsca pracy.........................................................377
30. Plan Odnowy Miejscowości Mionów na lata 2011-2019...........................378
30.1. Działalność społeczno-kulturalna mieszkańców..........................378
30.2. Bogactwa wioski.......................................................379
30.3. Analiza mocnych i słabych stron.......................................380
31. Plan sytuacyjny Mionowa z 1930 r............................................381
32. Układ ulic i domów Mionowa 2013 ........................................... 382
Rozdział XXIII, Historia Wilkowa................................................383
1. Wioska własnością zakonu paulinów w Mochowie...............................383
2. „Księga bialskiego dekanatu” z 1719 r. o daninach Wilkowa dla proboszcza we Wierzchu . 383
3. Życie mieszkańców do 1817 r................................................384
4. „Wykup” (Freikauf) w 1817 r................................................385
5. Wykupienie (Ablösung) od dziesięciny w 1867 r..............................386
6. Spis gospodarzy z okazji wykupienia od dziesięciny w 1867 r................386
7. Lista ofiarodawców z Wilkowa na budowę kościoła parafialnego
we Wierzchu (1896-1904).................................................... 387
8. Spis mieszkańców Wilkowa z lat pięćdziesiątych XX w........................389
9. Księża i zakonnice pochodzący z Wilkowa....................................391
9.1. Ks. Joseph Chrząszcz..................................................391
9.2. Ks. Anton Chrząszcz...................................................391
9.3. Ks. Proboszcz Johannes Glatzeł........................................391
9.4. Ks. Joseph Stryczek...................................................391
9.5. Bracia kapłani Ignatz i Robert Grelichowie.............................393
9.6. Ks. dziekan Robert Grelich (brat o. Zacheusza).........................395
19
9.7. S. Silvestra (Agata Kontny)...........................................396
10. Znaczące osoby z Wilkowa..................................................396
10.1. Elżbieta Ermler (1901-1986).......................................... 396
10.2. Sobota Stanisław (1879-1964)......................................... 398
11. Sołtysi...................................................................398
12. Krzyże w Wilkowie.........................................................399
13. Kapliczki w Wilkowie......................................................402
14. Szkoła w Wilkowie.........................................................405
15. Polegli z Wilkowa podczas I wojny światowej .............................406
15.1. Polegli z Wilkowa podczas wojny 1939-1945/1947.......................... 408
Polegli, których rodziców lub daty i miejsca śmierci nie ustalono:............409
Ofiary wojny:.................................................................410
16. Wilków przed 1945 ........................................................411
17. Wilków w marcu 1945 ......................................................411
18. Spis mieszkańców Wilkowa .................................................411
19. Wilków w Roku Pańskim 2013................................................414
19.1. Plan sytuacyjny......................................................414
19.2. Sołtysi i członkowie Rady Sołeckiej..................................415
19.3. Gospodarstwa, firmy, zakłady.........................................416
19.4. Stowarzyszenia.......................................................416
19.5. Oświata..............................................................416
20. Tragiczne perspektywy.....................................................416
Aneks.........................................................................417
I Skarby naszego kościoła.....................................................418
1. Portale....................................................................418
2. Ołtarz w prezbiterium.....................................................418
3. Malowidła.................................................................420
Prezbiterium...............................................................421
Środek sklepienia przed prezbiterium.......................................424
Na sklepieniu lewej nawy...................................................425
Sklepienie nawy głównej....................................................426
Dawna kaplica chrzcielna...................................................430
4. Ambona czyli Stół Słowa Bożego............................................431
5. Organy i prospekt organowy................................................433
6. Dwa cenne obrazy .........................................................434
7. Trzynaście witraży........................................................435
8. Figury....................................................................440
9. Ołtarz Matki Boskiej Częstochowskiej......................................449
10. Boczny ołtarz Matki Boskiej Fatimskiej....................................450
11. Stacje Drogi Krzyżowej ze szczególną historią.............................450
II Projekt i koszty malowania nowego kościoła.................................454
20
III Wydatki na budowę i upiększenie kościoła we Wierzchu od 1877 r. do września 1903 r... 459
I. Belegsheft zur Rechnung über den Neubau der Pfarrkirche zu Deutsch Müllmen,
Archiprespyterät Zülz, zu Titel I und II...................................461
IL Belegsheft zur Rechnung über den Neubau der Pfarrkirche zu Deutsch Müllmen,
Archiprespyterat Zülz, zu Titel III bis VIII...............................462
Belege zu Titel V Dachdecker und Klempnerarbeiten..........................462
Belege zu Titel VI Tischler, Schlosser, Glaser u. Maler Arbeiten...........462
Belege zu Titel VII Ausbau, Gegenstände.....................................463
Belege zu Titel VIII .......................................................463
IV Kapliczki Wierzchu.........................................................465
„Kapliczki” budowane z okazji procesji Bożego Ciała........................467
Krzyże we Wierzchu..........................................................468
V Statystyki parafii..........................................................469
Sakrament Bierzmowania 1867-1944........................................... 483
Dzieci przystępujące do I Komunii św. od 1872 r............................484
VI Kronika Müllera z 1819 r...................................................488
§ I s. 1 O nieznanym fundatorze tejże parafii i kościoła oraz o czasie jej powstania .. 488
§ II s. 2 O przerwanym szeregu własnych proboszczów, rezydujących tu na miejscu. 489
§ III s. 4 O administrowaniu parafii Wierzch przez kapelanów lub administratorów 490
§ IV s. 6................................................................. 491
Proboszczowie parafii Wierzch, mieszkający na miejscu.......................491
§ V s. 6 O obustronnym przyjaznym układzie.................................492
§ VI s. 9 Proboszcz Gregorius Franciscus Nawa..............................493
§ VII s. 11 Proboszcz Joannes Suchan.......................................494
§ VIII s. 17 Proboszcz Michael Gallus......................................498
§ IX s. 21 Proboszcz Josephus Valentinus Müller............................500
§ X s. 35 Proboszcz Michael Gitzler........................................509
§ XI s. 43 Proboszcz Joannes Rinke.........................................513
§ XII s. 46 Proboszcz Laurentius Massors....................................513
VII Właściciele - patronowie Wierzchu i Mionowa od 1217 r. do 1899 r...........515
VIII Słowniczek starych określeń................................................516
Geschichte der Dörfer
Deutsch und Polnisch Müllmen
Vorwort.........................................................................518
1. Einführung ................................................................519
2. Vorzeit, schlesische Piasten und böhmisches Königreich (bis 1532)..........520
2.1 Vor- und Frühgeschichte.................................................520
2.2 Veränderungen durch die deutsche Ostsiedlung............................522
2.2.1 Deutschrechtliche Dorfgründungen...................................522
2.2.2 Die Ursprünge der Müllmener Pfarrkirche............................526
21
2.3 Die adeligen Herren von Polnisch Müllmen...................................528
2.4 Hussitenkriege und Siedlungskrise.........................................534
3. Habsburger Monarchie (1532 - 1742)...........................................536
3.1 Die Herrschaft Deutsch Müllmen zwischen Reformation und Gegenreformation.. .536
3.2 Kirchliche Verhältnisse nach der Reformation..............................543
3.2.1 Dreißigjähriger Krieg und Gegenreformation...........................543
3.2.2 Materielle Ausstattung der Kirche um 1700............................ 545
3.2.3 Wiedererlangung der kirchlichen Unabhängigkeit.......................549
3.3 Schulische Verhältnisse nach dem Dreißigjährigen Krieg.....................550
3.4 Gutsherrschaft und bäuerliche Abhängigkeit.................................552
3.4.1 Entstehung und Ausprägung der Gutsherrschaft ........................552
3.4.2 Das Karolinische Steuerkataster von 1723............................. 554
4. Königreichb Preußen (1742 - 1871)............................................ 560
4.1 Schlesische Kriege und Franzosenzeit.......................................560
4.2 Bäuerliche Verhältnisse....................................................563
4.2.1 Dienstablösung und Entwicklung eines freien Bauernstand..............563
4.2.2 Sittenbilder von Pfarrer Johannes Chrząszcz aus der Zeit um 1870 .... 569
4.3 Kirchliche Verhältnisse....................................................573
4.4 Schulwesen, Bildung und Sprache............................................580
5. Deutsches Reich (1870 - 1945)................................................ 583
5.1 Das deutsche Kaiserreich .................................................583
5.1.1 Kulturkampf und Sprachproblematik....................................583
5.1.2 Kirchliche Verhältnisse und Neubau der Pfarrkirche...................584
5.1.3 Schulische Verhältnisse..............................................587
5.2 Erster Weltkrieg und oberschlesischer Plebiszit............................591
5.3 Weimarer Republik und Nationalsozialismus .................................593
5.3.1 Zwischen Demokratie und Diktatur......................................593
5.3.2 Kirche und Schulen ...................................................594
5.3.3 Zweiter Weltkrieg.....................................................598
6. (Volks-)Republik Polen (seit 1945)............................................601
6.1 Antideutsche und kirchenfeindliche Politik der Kommunisten.................601
6.2 Politische und wirtschaftliche Wende seit 1989 ........................... 606
Quellen- und Literaturverzeichnis..................................................609
Literatur..........................................................................6X0
Publikationen......................................................................614
Indeks osób........................................................................615
Indeks miejscowości................................................................620
22
Quellen- und Literaturverzeichnis
Quellen
[Brevis Chronica 1819ÍF] Brevis Chronica Parochiae Teuto-Müllmensis conscripta
a Josepho Valentino Müller in Mense Martio anni 1819 (und Anhänge, verfasst durch
Joseph Valentin Müller und seine Nachfolger 1819if, Pfarrarchiv Deutsch Müllmen).
[Dismembrationsvertrag 1812] Verhandelt Moschen den İten November 1812,
Pfarrarchiv Deutsch Müllmen.
[Inventare] Die Inventare der nichtstaatlichen Archive Schlesiens - Kreis Ne-
ustadt, hrsgg. von Erich Gräber, Codex Diplomaticus Silesiae, Bd. 33, Breslau 1928.
[Karolinisches Kataster 1723] Kataster Karoliński, Staatsarchiv Breslau, Syg. 143,
Kart. 579 (Band 29) und Syg. 144, Kart. 459 (Band 30).
[Karte von Schlesien um 1780] Staatsbibliothek Berlin [SBB] IIIc Kart. Nr. 15140,
Blatt 86 und 90.
[Kriegskarte von Schlesien], Staatsbibliothek Berlin [SBB] IIIc Kart.-Nr. 15060,
Bd. 3, Nr. 25.
[Landbücher] Die Landbücher von Oppeln-Ratibor, hrsgg. von Johannes Chrzą-
szcz, in: Oberschlesi-sche Heimat 1914, S. 24-34,123-132, und 1915, S. 76-84.
[Lehns- und Besitzurkunden] Lehns- und Besitzurkunden Schlesiens und seiner
einzelnen Fürstemthümer im Mittelalter, hrsgg. von Colmar Grünhagen und
Heinrich Markgraf, Leipzig 1883.
[Liber Fundationis] Liber Fundationis Episcopatus Vratislaviensis, namens des
Vereins für Geschichte und Alterthum Schlesiens hg. von Heinrich Markgraf und
Joseph Wilhelm Schulte, Breslau 1889.
[Onera et perpetua 1830] Onera perpetua und Einschänkungen des Eigenthums
oder der Disposition (zu Deutsch- und Polnisch-Müllmen), 18. Juli 1830 (Fragment,
aus dem Besitz der Bäuerin Roza Zgorzelska aus Friedersdorf).
[Peterspfennigrechnung 1447] Die Rechnung über den Peterspfennig im Archi-
diakonat Oppeln 1447, hg. von Heinrich Markgraf, in: Zeitschrift des Vereins für
Geschichte und Alterthum Schlesiens, Breslau 1893, S.356-383.
[Pfarrakten Deutsch Müllmen] Acta des katholischen Pfarr-Amtes zu Deutsch
Müllmen (Pfarrarchiv Deutsch Müllmen).
[Registrum St. Wenceslai] Registrum St. Wenceslai - Urkunden vorzüglich zur
Geschichte Oberschlesiens nach einem Copialbuch Herzog Johanns von Oppeln
und Ratibor in Auszügen mitgetheilt, hrsgg. von W. Wattenbach, Wilhelm und
C. Grünhagen, Breslau 1865
[Reinkarte Deutsch Müllmen 1854] Reinkarte von der Feldmark Deutsch Müll-
men, Kreis Neustadt (1854), Staatsarchiv Breslau, Kom. Gen. Nr. 102.
[Reinkarte Polnisch Müllmen 1852] Reinkarte von der Rustikal-Feldmarkvon
Polnisch Müllmen, Neustädter Kreis (1852), Staatsarchiv Breslau, Kom. Gen. Nr. 43.
[Schlesische Regesten] Regesten zur schlesischen Geschichte, namens des Vereins
für Geschichte und Alterthum Schlesiens hg. von Dr. C[olmar] Grünhagen, Breslau
1884ÍF.
609
[Schul- und Gemeindechronik Deutsch Müllmen (1864if)] Chronik der Schule
und Gemeinde Deutsch-Müllmen, Kreis Neustadt. Band 1 (1864ff), verfasst durch
Schullehrer und Organisten Anton Hajdamm und seine Nachfolger. (Archiv der
Historischen Kommission für den Kreis Neustadt/OS e.V.)
[SUb] Schlesisches Urkundenbuch, hrgg. von Appelt, Heinrich; Irgang, W. et
al. (1971/84) 1. Bd.: 971 - 1230 (1971), 2. Bd.: 1231 - 1250 (1977), 3. Bd.: 1251 ֊ 1266
(1984), Köln.
[Visitationsberichte] Visitationsberichte der Diözese Breslau, Archidiakonat
Oppeln, Teil 1, hrsg. von Joseph Jungnitz (Veröffentlichungen aus dem Fürstbischö-
flichen Diözesan-Archive zu Breslau, Bd. 2), Breslau 1904.
[Zülzer Archipresbyteriatsbuch 1674/1719] Die Dörfer aus dem Zülzer Archipres-
byteriatsbuche vom Jahre 1674 und 1719, hrsgg. von Erich Bittner, Neustadt 1938.
[ZDP 1] Zbiór dokumentów zakonu 00. Paulinów w Polce, Zeszyt 1:1328 - 1464,
hrsgg. von Jan Fijałek, Kraków 1938.
Literatur
Adamek, J. (1927) Vorgeschichtliche Funde aus der Umgebung von Dt. Probnitz
und Müllmen, in: Aus dem Oberglogauer Lande - Heimatkundliche Beilage zur
Oberglogauer Zeitung, 1927, S. 24, 31 - 32.
Barthel, H. (1929) Die verschiedenen Herrschaftsbesitzer von Kujau und
Moschen, in: Aus dem Oberglogauer Lande - Heimatkundliche Beilage zur Oberglo-
gauer Zeitung, 1929, S. 14 - 16.
Braun, Felix [Pseudonym für Raphael Urban] (1928) Ein Sommerspaziergang, in:
Aus dem Oberglogauer Lande - Heimatkundliche Beilage zur Oberglogauer Zeitung,
1928, S. 21 - 24.
Chrząszcz, Johannes (1902) Geschichte des Dorfes Wilkau, Kreis Neustadt
in Oberschlesien. Mit besonderer Berücksichtigung der bäuerlichen und Fami-
lien-Verhältnisse sowie des Klosters Wiese bei Oberglogau, in: Oberschlesien 1902,
Heft 8, S. 526 - 542.
Chrząszcz, Johannes (1908/09) Zur Geschichte der Dörfer Polnisch- und
Deutsch-Müllmen, Kreis Neustadt OS, in: Oberschlesien Bd. 7 (1908/09), S. 71-77,
240-244 u. 323-337.
Chrząszcz, Johannes (1909) Das Dreiding in der Herrschaft Moschen, in:
Zeitschrift des Vereins für Geschichte Schlesiens, Bd. 43, 1909, S. 247 - 290.
Chrząszcz, Johannes (1925/27) Einige Erinnerungen an Ober-Glogau aus
der Zeit um 1870, in: Aus dem Oberglogauer Lande - Heimatkundliche Beilage zur
Oberglogauer Zeitung, 1925, S. 17 - 19, 21 - 22, 25 - 27; 1927, S. 17 - 19.
Chrząszcz, Johannes (1921), Ablaß und Kirmes in Oberschlesien, in: Aus
Oberschlesiens Vergangenheit, Gleiwitz 1921, S. 87 - 93.
Chrząszcz, Johannes (1926) Geschichte der Stadt Zülz in Oberschlesien: von
den ältesten Zeiten bis zur Gegenwart (anläßlich der 700-Jahrfeier der Stadt),
Neustadt 1926.
610
Conrads, Norbert (1994) Deutsche Geschichte im Osten Europas: Schlesien,
Berlin.
Enden, Hans (1985) Das Lehmbergkirchel bei Oberglogau - eine unbekannte
Mariahilf-Kapelle in Oberschlesien, in: Schlesien, Jg. XXX, Heft IV, S. 193 - 200.
Filipczyk, Erwin (2002) Dobra przez VII wieków, Dobra.
Flügge, Kurt (1933) Historisch-geographische Studien zur Agrarverfassung in
den schlesischen Kreisen Kosel, Neustadt, Falkenberg und Neisse im Jahre 1743, mit
Rückblicken bis 1532, in: Zeitschrift des Vereins für Geschichte Schlesiens, Breslau
1933, S. 146 - 176.
Frohloff, Horst (1938) Die Besiedlung des Kreises Neustadt O.S. von den
Anfängen bis zur Entwicklung der Gutsherrschaft: unter Berücksichtigung der
gesamtschlesischen Verhältnisse, Berlin 1938.
Günther, Georg (1974) Letzter Lorbeer: Vorgeschichte und Geschichte der
Kämpfe in Oberschlesien - von Januar bis Mai 1945, Augsburg.
Heinisch, Klaus (1981) Beiträge zur Geschichte der ehemaligen deutsch-polni-
schen Sprachgrenze im südwestlichen Oberschlesien, in: Jahrbuch der Schlesischen
Friedrich-Wilhelms-Universität zu Breslau, Bd. XXII, 1981, S. 191 - 239.
Henel von Hennefeld, Nikolaus (1704) Silesiographia renovata, Bd. 1, Breslau
1704.
Heyne, J. (1864) Dokumentierte Geschichte des Bistums und Hochstiftes Breslau,
Bd. 2.
Jaworski, Wilhelm (1925) Vor 140 Jahren - Geschichtliche Blätter aus der
Nachbargemeinde Mochau, in: Oberglogauer Heimatkalender 1925, S. 1 - 6.
Kazmierczyk, Józef; Macewicz, Klemens; Wuszkan, Sylwia (1977) Studia
i materyały do osadnictwa Opolszczyzny w czesnośredniowiecznej, Opole.
Kara, Leon (1980) Das Kloster Wiese-Pauliner und die Gründung der Parochie
Mochow-Pauliner, Manuskript, o.O., 1980
Karzeł, Othmar (1979) Die Reformation in Oberschlesien, Würzburg.
Katalog zabytków sztuki w Polsce (1960) Tom VII, Województwo opolskie. Zeszyt
12, Powiat Prudnicki, hrsgg. von Tadeusz Chrzanowski.
Knótel, Paul (1925) Geschichte der Stadt Oberglogau von der Urzeit bis 1400,
in: Festschrift zur 700-Jahrfeier der Stadt Oberglogau, Oberglogau, S. 4 - 13.
Korth, Rudolf (1963) Die preußische Schulpolitik und die polnischen Schul-
streiks: Ein Beitrag zur preußischen Polenpolitik der Ära Bühlow, Würzburg.
KosiAN, Alfred (1933) Der Kampf um den Kreis Neustadt OS, Oberglogau.
Kosler, Alois Maria (1929/84) Die Preußische Volksschulpolitik in Oberschle-
sien 1742 - 1848, Breslau 1929 (Nachdruck Sigmaringen 1984: Beiträge zur Geschichte
und Landeskunde Oberschlesiens).
Kuhn, Walter (1954) Siedlungsgeschichte Oberschlesiens, Würzburg.
Lucae, Fridericus (1689) Schlesiens curieuse Denkwürdigkeiten oder vollkom-
mene Chronika von Ober- und Nieder-Schlesien: welche in sieben Haupt-lheilen
vorstellet alle Fürstenthümer und Herrschaften ..., Frankfurt 1689.
611
Markgraf, H. (1893) Die Rechnung über den Peterspfennig im Archidiakonat
Oppeln, in: Zeitschrift des Vereins für Geschichte und Alterthum Schlesiens, Breslau
1893, S.356-383, insbes. S. 375 ֊ 377.
Macewicz, Klemens; Spychała, Krysztof (1985) Mionów (gm. Głogówek), in:
Opolski Informator Konserwatorski, Opole 1985, S. 85 - 86)
Maruschke, Alfons (1929) Die ur- und frühgeschichtliche Besiedlung des
Kreises Neustadt O/S, in: Der Oberschlesier (Schriftenreihe: Aus Oberschlesiens
Urzeit), 1929.
Müller, Joseph Valentin (1905) Aus der Pfarrchronik von Deutsch-Müllmen,
in: Oberschlesische Heimat, Jg. 1905, S. 82 - 89.
Müller, Joseph Valentin (1925) Der Holunderstrauch in Dt. Müllmen, aus der
Franzosenzeit: 1808, in: Aus dem Oberglogauer Lande ֊ Heimatkundliche Beilage
zur Oberglogauer Zeitung, 1925, S. 15.
Neuling, Hermann (1902) Schlesiens Kirchorte und kirchliche Stiftungen bis
zum Ausgang des Mittelalters, Breslau.
Nowack, Alfons (1912) Erinnerungen an die Befreiungskriege: Studien zur
Geschichte der Neustädter Gegend, Bd. 2, Neustadt 1912.
Petry, Ludwig (1988) Politische Geschichte unter den Habsburgern, in: Historische
Kommission für Schlesien (Hrsg.): Geschichte Schlesiens, Bd. 2 (Die Habsburger Zeit
1526 - 1740), Sigmaringen 1988, S. 1 - 99.
Preisner, Johannes (1999) Das Oberglogauer Archipresbyteriat im Licht der
Visitationsberichte von 1679,1680 und 1688, Landeskundliche Schriftenreihe der
Historischen Kommission für den Kreis Neustadt, Oberschlesien, e.V, Bd. 1, Menden
1999.
Preisner, Johannes (2013) Das Friedersdorfer Urbarium von 1805 und die
Situation der Landbevölkerung im Oberglogauer Land vor der Befreiung aus der
Erbuntertätigkeit (Landeskundliche Schriftenreihe der Historischen Kommission
für den Kreis Neustadt/OS, B. 7), Görlitz.
Przybylska, Barbara (2001) Mniejszości - Mniejszości..., in: Portret: Rocznik
Głogówiecki, Głogówek, S. 152 - 156.
Reimann, Josef (1937) Die Rittergrabsteine des ausgehenden 16. u. beginnenen
17. Jahrhunderts im Kreise Neustadt Oberschi., in: Heimatblätter für den Kreis
Neustadt, Nr. 2 (1937), S. 18 ֊ 27.
Rocznik Diecezji Opolskiej 2000 (2000) hrsgg. von der Kuria Diecezjalna w Opolu.
Schermuly, Josef (1902) Das Lehrer-Seminar in Ober-Glogau - Festschrift zur
Jubelfeier seines hundertjährigen Bestehens, Breslau.
Schieche, Emil (1988) Politische Geschichte von 1327 - 1526, in: L. Petry / J. J.
Menzel / W. Irgang (Hrsg.): Geschichte Schlesiens, Band 1, Sigmaringen, S. 157 -237.
Schneider, Ludwig (1905) Die Kirche von Dt. Müllmen im Kreise Neustadt, in:
Oberschlesische Heimat, Jg. 1905, S. 26 ֊ 37.
Schnurpfeil, Heinrich (1860) Geschichte und Beschreibung der Stadt Oberglo-
gau in Oberschlesien: mit der Genealogie der Grafen von Oppersdorff, Oberglogau
1860.
612
Seng, Ulrich (1989) Die Schulpolitik des Bistums Breslau im 19. Jahrhundert,
Dortmund.
Sinapius, Johannes (1720) Schlesischer Curiositäten erste Vorstellung die
ansehnlichen Geschlechter des schlesischen Adels Leipzig.
Smiełowska, Maria (1990) Die kulturellen Prägungen in Oberschlesien, in:
Oberschlesien als Brücke zwischen Polen und Deutschen, Oppeln, S. 82 - 101.
Smolka, Karl (1999) Wiesengrund Kr. Neustadt O/S, Manuskript o.O.
Strecke, Joseph (1925/26) Ober-Glogau in der Zeit der Reformation, in: Aus
dem Oberglogauer Lande, 1925/7 (S. 27-28), 1925/8 (S. 31-32), 1926/3 (S. 11-12) und
1926/4 (S. 15).
Strecke, Joseph (1929) Aufhebung des Dreidings und der Patrimonal-Ge-
richtsbarkeit sowie Einschränkungen der Laiengerichtsbarkeit, in: Oberglogauer
Heimatkalender 1929, S. 6 - 11.
Strecke, Joseph (1930) Was Geistlicher Rat Dr. Johannes Chrząszcz über seinen
Schulbesuch und das Marktleben in Oberglogau um 1870 erzählt, nebst Mitteilungen
über sein weiteres Leben, in: Oberglogauer Heimatkalender 1930, S. 19 - 21.
Strecke, Joseph (1931) Oberglogau im Abstimmungskampfe 1918 - 1921, in:
Aus dem Oberglogauer Lande - Heimatkundliche Beilage zur Oberglogauer Zeitung,
1931, S. 13 - 80.
Szydłowski, Jerzy (1993) Oberschlesien im frühen Mittelalter. Ein Überblick,
in: Oberschlesisches Jahrbuch Bd. 9, Berlin, S. 13 - 23.
Triest, Felix (1864/1984) Topographisches Handbuch für Oberschlesien, Neud-
ruck Sigmaringen 1984.
Tukay, Heinrich (1976) Oberschlesien im Spannungsfeld zwischen Deutschland,
Polen und Böhmen-Mähren, Wien.
Woikowsky-Biedau, Ernst v. (1911) König Johann Kasimir von Polen und
Reichsgraf Franz Eusebius von Oppersdorff, in: Oberschlesische Heimat, Bd. VII,
Heft 3, 1911, S. 122 - 128.
Wróbel, Ralph Michael (1993) Die Entstehung des Gärtnerstandes in der
Herrschaft Oberglogau, in: Oberschlesisches Jahrbuch, Bd. 9, Jg. 1993, S. 67-81.
Wróbel, Ralph Michael (2005) Der Wassermann an der Hotzenplotz - Sage
und Brauch im Oberglogauer Land, Görlitz.
Wróbel, Ralph Michael (2012) Die Entwicklung des oberschlesischen Schul-
wesens in preußischer Zeit am Beispiel der Dorfschule in Kerpen, in: R. Wróbel
(Hrsg.): Ethnische Minderheiten und Erinnerungskulturen in Mittel- und Osteuropa,
Frankfurt, S. 81 - 110.
Zimmermann, F. A. (1784) Beyträge zur Beshreibung von Schlesien, 3. Bd.
[Oppelnscher Kreis, Neustädter Kreis, Rattiborscher Kreis, Leobschützer Kreis],
Brieg 1784.
613
Publikationen
• Die Madonna im Spiegel: Kunst- und kulturhistorische Bedeutung des Tschen-
stochauer Marienbildes aus dem Kloster Wiese-Pauliner in Oberschlesien,
in: Archiv für schlesische Kirchengeschichte, Band 71 - 2013, Münster 2013, S.
171 - 210.
• Das Kloster Wiese-Pauliner bei Oberglogau in den “Regestra Perceptarum et
Expensarum ...” von 1711, in: Archiv für schlesische Kirchengeschichte Band
70 - 2012, Münster 2013, S. 159 - 181.
• Die “Robothfreye Erbscholtisey” zu Kerpen: Sechshundertjährige Geschichte
einer deutschrechtlichen Einrichtung im polnischsprachigen Oberschlesien,
in: Schlesische Geschichtsblätter 2012/3, S. 81 - 93.
• Die Etablierung des Paulinerordens in Polen und Schesien aus politischer und
ökonomischer Sicht, in: Stanislaw Swidzinski (Hrsg.): Ideologie des Pauliner-
mönchtums Ende 15. / Anfang 16. Jahrhundert, Archivum Ordinis Sancti Pauli
Primi Eremitae, Dissertationes T. VI / 11, Coesfeld 2012,280 - 297.
• Pauperismus im ländlichen Oberschlesien vor 1848: Am Beispiel der Häusler-
stelle Nr. 40 in Kerpen, Kreis Neustadt/OS, in: Schlesische Geschichtsblätter
2012/2, S. 71 - 79.
• Die Entwicklung des oberschlesischen Schulwesens in preußischer Zeit am
Beispiel der Dorfschule in Kerpen, in: Ethnische Minderheiten und Erinne-
rungskulturen in Mittel- und Osteuropa, 2012, S.81 - 110.
• Die Johanniter in Oberschlesien: Gründung, Entwicklung und Niedergang
der Kommenden Makau, Alt-Zülz und Cosel, Würzburg 2010.
• Der Kreis Neustadt/OS im alten Oppelner Urbarium von 1534, Görlitz 2007
(zusammen mit J. Preisner und R. Pohl).
• Der Wassermann an der Hotzenplotz: Sage und Brauch im Oberglogauer
Land, Görlitz 2005.
• Die Gründung und frühe Entwicklung der Stadt Oberglogau, in: Oberschle-
sisches Jahrbuch, Bd. 20, Jg. 2004, Münster 2006, S. 13-66.
• Die Burg Woytowitz im Spannungsfeld zwischen Oberglogau und Repsch -
Aspekte einer historischen Dreiecksbeziehung, in: Oberschlesisches Jahrbuch,
Bd. 18/19, Jg. 2002/03, Münster 2004, S. 11 - 48.
• Adelige Siedlungstätigkeit im mittelalterlichen Oberschlesien: Die Herrschaft
Körnitz und Alt-Kuttendorf als Beispiel, in: Oberschlesisches Jahrbuch, Bd.
14/15, Jg. 1998/99, Heidelberg 2000, S. 31 - 48.
• Die Wassermühle als Indikator grundherrschaftlicher Wirtschaftstätigkeit
in Oberschlesien - Eine Untersuchung der Wassermühlen in der Herrschaft
Oberglogau, in: Oberschlesisches Jahrbuch, Bd. 12, Jg. 1996, S. 53-76.
• Die Entstehung des Gärtnerstandes in der Herrschaft Oberglogau, in: Ober-
schlesisches Jahrbuch, Bd. 9, Jg. 1993, S. 67-81.
614
Indeks osób
Indeks nie obejmuje osoby w spisach grupowych i statystycznych.
Adamiuk Antoni bp. 165,
Adamski Stanisław, bp.135, 263
Adler Emanuel 269
Apostel Maria sr. 205
Arka Bożek 133,277
Augustin Bernhard 107,108, 123, 218
Bayer von 46
Barbara św. 40,98,137,342,428,438
Baucza Maria 241
Baecker E. 88
Bednarz Bartholomäus ks. 51,181
Bensz Józef ks. 23,87,172-176,192,264
Bertram Adolf kard. 126,127,130,187,243,25
8,260,263,290
Berschdorf Carl 113,129
Bertold de Milvan ks. 254
Bienek August 213,237
Bierut Bolesław 226
Biskup ks. 54,180
Bismarck Otto 96,218,256
Blaeschke Alfons ks. 133,244,261
Blasel Ignatz ks. 82
Bochmann Georg 140
Bohdanowska Zuzanna 34-36
Böhm Maria 169, 172,192,282
Bogedain bp 222
Bolko V 32,33,341
Bolesław II 32
Bolesław Wysoki 31
Bombelles M. ks. 67
Borek Antoni ks. 44,55,57,181
Borowski Paul ks. 114,187
Borsucki Jan 282
Bremer Klaus 24,170,385
Buhl C. 109
Chrząszcz Jan dr. ks. 23,32,78,81,91,173,193,
213,217,234,238,255,
341-343, 350-352
Chrząszcz Jan II ks. 124,194
Chrząszcz Carl ks. 75,195
Chrząszcz Josef ks. 391
Chrząszcz Anton 223,391
Chrząszcz Bronisława 212
Chrząszcz Karol 138,268,276,280,296
Chrząszcz Łukasz 406
Chrząszcz Urszula 375
Chrząszcz Wincenty (Hupka) 234
Cedzich 29
Cedzich Teresa 343
Chmielewski Krzysztof 86
Chmielorz Krystian 109
Chudalla Józef 24
Cimburg Jan 79
Clemens Anastasia 237
Cosmus Flam 29
Cyryl św. 27
Czaja Andrzej bp. 173
Czaja Bernadeta 174,343
Czaja Elisabeth 243
Czaja Konrad 157,171,175,249
Czaja Norbert 172,338
Czaja Piotr 158,175,249
Cuber Michał 110,176
Dams Ferdynand 211
Dams Paul 99,213-214,221
Daniel Paulina (sr.Kalista) 353
Diepenbrock Melchior bp. 82,184
Dominik Józef 144,158
Dominik Julianna (Sr.Eleonora) 353
Dziadek Gregor 70,297
Dziadek Jan 144,223,268,274-275,279,354-356
Dziadek Ignatz 349,353
Dziadek Constantin ks. 349
Dziadek Johannes ks. 349
Dziadek Franz i Franciszek 277
Dziadek Józef 259,304
Dziadek Krystian prof. 25
Dziadek Tomasz 174
Dytmar bp 28
Dudek Michael ks. 34,45,47,181
Elstermann von 68,69,346
Engel Robert ks. 92-97,130,187-188,218, 241-
243,243,267,284, 286,328
Ermler Elisabeth 397-402
Filip św. 35
Fischer Paula 213
Ferdynand arcyks. 33
Fitzek Sebastian ks. 59
Florian św. 166,232,252,285
Forner Josef 58
Förster Heinrich bp 89,92,93,184,242,351
Franciszek św. 237
615
OO Franciszkanie 156,167
Franke 267
Fryderyk II cesarz 53,55,104
Fryderyk Wilhelm III 59,63,65,81
Gallus ks. 57,184
Gardila ks 46,182
Gawlica Alojzy 251
Gawliczek Thomas ks. 182
Gitzler Michael ks. 71-75,85,185,317,329
Glatzelwójt 84
Glatzel Johannes ks. 392
Glatzel Jan 406
Globisch Hans 142,143
Globisch Johann I 105,109,123,171,248
Globisch Hermann 214
Globisch Karol 141,145,334
Globisch Jakob 258
Globisch Paul i Boies 284
Globisch Wolfgang ks. 24,87
Glombica Andrzej ks. 202
Glombica Franciszek 176,248,281
Glombica Marta 258
Glombik Maria 158
Gomułka Władysław 334
Goliński Zdzisław bp 192
Gorek Antoni, kan. 25,199-200
Gorke Bernhard 88, 99-115,121,169-170,187,
236,256,283,285,297
Gorek Gabriela 378
Gorek Lorenz 258
Gottschalk Heinrich 54
Gorek Friedrich i Lorenz 124
Grabisch Thomas ks. 59
Grelich Maria (sr. Ulrika) 202
Grelich Michael 172
Grelich Rudolf 132,144,223,248,266,274,278,280
Grelich Teodor 124
Grelich Ignatz (o. Zacheus OFM) 151,393
Grelich Robert ks. 393-395
Grzondziel Henryk bp 265
Gruda Blasius 41,215
Gründel Caspar 406
Hamerla,Mionów 100
Hamerla Józef 158
Hamerla Friedrich 304
Hamerla Maria 195
Hamerla Paulina (sr.Romualda) 353
Hahn 82
Haydamm Anton 23,73,74,222,296,457
Haugwitz von 63
Hoenisch Paul 268
Höckert malarz 71,86
Herzog Robert bp 241
Herberstein hr. 46
Hermsdorf Christoph 53
Hohenlohe-Bartenstein bp 67
Honczek Alfred 251
Honczek Annelies 281-282
Hoppe Franz 78,113,222
Hudzik 32
Hupka Johann 123,244
Hupka Karl 268
Hupka Marta 244
Hupka Mathias 124
Hus Jan 32
Husyci 32,79,84
Izydor św. 232
Józef św. 141,152,165,190,231
Jan Chrzciciel św. 166,173,261,285
Jan Paweł II św.83,173
Jan Opolski 32
Jan III król 32
Jan Kazimierz 88
Jan Luksenburski 32
Jakub św. 35
Jolasse gen. Erwin 140, 151,223
Jop Franciszek bp 82,83,161,164,191
Jersch Franz 363
Jersch Maria(sr. Niceja) 143
Jersch Antoni 74,255
Józef II cesarz 54,
Jungnitz Josef ks.25,40
Jüttner Paul ks. 223,286
Kara Leon ks. 81,83,89
Karaś von Romstein ks. 43
Kadlubetz Joseph ks. 78,217,255,359
Kałuża Henryk ks.(SVD) 24
Karol Boromeusz św. 244
Karol Ferdynand Waza bp 43
Kassner 65,68,452-453
Kazimierz książę 29
Kazimierz W. król 32
Kern Josef ks. 86,89
Kiasch Mathias ks. 59,181,
Kijas Franziska (Sr.Clementia) 52
Klink E. malarz 110, 112, 454-459
Klimaszek Valentin ks. 181
Knappe Leon ks. 103
Kocybik Edmund ks.162,191
Kohl Helmut 282
Kobierzycki Emil ks. 299
Kominek Bolesław kard. 82
616
Kolin Franz 102
Kołodziejczyk Józef 412,417
Kontny Agata (sr.Silvestra) 397
Koraszewski Bronisław 249,276,267
Kosian Alfred 272
Kossmala Georg 141-142
Kopiec Jan bp. 164,170,171,193
Kopp Georg kard. 97,100,104,109-112,
126,170,187,188
Koziołek Walenty 225,314
Koszela Józef ks. 162,232,293
Korfanty Wojciech 274
Kozubek 57,385
Kroll Johann 281-282
Kruczek Bartholomàus ks. 59
Krzoska ks. 270
Kubisch Marta 163,165
Kusch Joseph 23,124,131-133,220-221,288
Kulpa Johann ks. 181
Kurpiela Vinzent 103,105,112,124,158,357
Kurpiela Julianna 224
Kurpiela Paul 303
Kurspiot Susanna 242
Kulwicki 223,276
Kuntni Ignatius 42,181,215
Kutzer Bernhard i Patricius 73
Lassota Anna 36
Lassota Marianna 39
Larisch Johann ks. 77
Larisch Franz ks. 71
Larisch Josef 244
Lenardt Jakob ks. 51,181
Leon III papież 104,109,171
Loos Johann ks. 58,184
Lichnowski Karol książę 71
Ludmiła, księżna 30
Ludwik Węgierski 32
Luter Marcin 32,33,40,44
Lutsch Hans 37
Lux 224,288
Matka Boska Częstochowska 83,85,88,161,
162,167
Matka Boska Fatimska 159,292
Matka Boska Wierzchowska 84,86-88
Mikołaj św. 32,160,343
Małachowicz Edmund prof. 28
Marek św. 32,166,173
Marcin św. 50
Massors ks. 76-78, 88, 185-186, 223, 255,298
Maria Teresa, cesarzowa 53
Maykafer Andreas i Martin 53
Maniurka Piotr ks. prof. 87
Martyniak Bronisław ks. 164
Maus Alois 123
Machura Eryk 252
Marek św. 232-233,284
Maruška Lothar ks. 113,156,160,191,210
Marx Georg 268-270
Meja Valentin ks. 68
Merkel Julius ks. 115-116
Mencler Leo 172
Metody, św. 30
Michałek Józef 223,275
Mieszko, książę 30
Militi Georgius ks. 39,423
Młynarska Henryka 32,379
Mohr Josef 47,493
Wolfgang bp św. 28
Mochowski Johann ks. 41
Mroczko ks. 31,180,341
Müller JosephValentin ks. 23,26,52,53,57,59,
61,71,84,85,183,325
Müller Johann ks. 70,182
Nepomucen Jan św. 32,70,233,343,351
Nabzyk Stanisław 225,277
Napoleon Bonaparte 63,65,81,183
Nawa Georgius 52-54,182
Neander bp. 46,181
Nowak lakub 258
Nowak Roman 224,314
Nowak Teodor 252
Nowak Teresa 243
Nossol Alfons abp. 155,160,168-170,166,168-
169,172-173,175,192
Nosol Henryk 24,377-379
Oblaci 168,171
OttoII cesarz 28
Oppersdorifowie, 39,40,44,54,77,82,84,
267,272
Paweł, św. 38,176
Paulini OSP. 59,79-80,83,86,90,255,384
Piotr św. 38,176
Pampuch Bernard (Paulin) 81
Pawliczek Thomas ks. 54
Pawliczek E. 244
Pater Johann ks. 58,181
Płachetka 85
Pelka Julianna (sr. Beata) 204
Pietron Władysław 214
Pietron Balbina 224,244,314
Pełka Heinrich 123
Pelka Maria 244
617
Peschei Peter ks. 71
Piechaczek Paweł 25,200,229
Plewa Joseph ks. 51,181
Pohl Franz 283
Pohl Fryderyk 281-282
Pohl Klaudia 282 ,338
Pohl Wilhelm 283
Pius Grześka OFM 159,293
Poppe Małgorzata 314
Pretor Elżbieta 245
Przechowski Marian ks. 23,128-187,210,223,
243-244, 249,259-
260, 264,286-287,
293,295,328-330
Pyrchalla Paweł ks. 82
Pyzik Mieczysław ks. (Paulin) 255
Rau Joseph ks. 51
Rak Jan 258
Rak Maria 242
Rehmet Felix 123
Rehmet Paul 244
Reichel Dominik 53
Reiswitz Max, baron 54,182,186,
Rieter ks. 67
Rigol Jan 154
Rinke Joannes ks. 75-77
Rinke Thomas 76
Ritzel 99
Robotta Franciszek 152,158
Robotta Paweł 251
Robotta Damian 252,338
Rogosch Alfons i Wilhelm OFM 102,113,
195-198
Rogosch Serafin OFM 199
Rogosch Albine( sr. Gertraud) 202-2003
Roesch Franz ks. 59,182
Rostropowicz Joanna, prof. 24,31
Rzeczkowski Anton 51
Rüdiger 189
Schafgotsch Filip bp. 57
Schebera Carl, ks. 75,184
Schichter 347,357
Schimonski bp. 71,74,76
Schindler Irena 146
Schirmeisen Anna 244
Schirmeisen Andreas 60,70,72,207,346
Schirmeisen Agnes (sr. Bernadette) 203
Schirmeisen Anton 123
Schirmeisen Bernard 147,199,206,224-225,
243
Schirmeisen ks. 161,201,207
Schirmeisen Franz 100,107
Schirmeisen Ignacy 274
Schirmeisen (Mionów) 358
Schlappendorf minister 57
Schneider Ludwig, architekt 34,98,101-111,
1134,122
Schróder Harald 314.316
Schwabenheim ks. hrabia 51,182
Sebastian ks. 29,30,212
Serafin nauczyciel 225
Serp Joseph ks. 89,194
Seherr-Thoss, hrabia 58,60,69,71,53,74,77,184,
212,270
Simonides Władysław 276
Siupka Michał 274,278
Skal Balzer 45,53,
Skal Eva 53
Skal Melchior 45
Skowroński ks. 267-268
Sobotta Johann 100,123,150
Sobota Genowefa 242
Sobota Stanisław dr. 271-272,275,280,399
Sochowsky Thomas ks. 54,56
Soloch Maria 237
Soloch Johanna (sr. Czesława) 352
Soloch Reinhold 30,361
Sossna Benediktks. 164,169-173,192,211
Suchan Johann ks. 44, 52-57,182
Spiller Walenty 158,281
Staffa Boles 144
Staffa Irena 282
Staffa Jan 174
Stingelheim Karol 51
Steinhoff (Stosiek) Leon 412
Stobrawa Paweł bp 176
Stosiek Gertrud 244
Stral/Strzela 32,238,379
Stral Mikołaj ks. 31,180,342
Strachwitz Bernhard, hr. 350
Stryczek Josef ks. 391-392
Strzela Georg 34-37,39
Strzela Casper 39
Strzela Gindrzich/Heinrich 33-36,123,
212,342
Strzela Mikołaj 31,180
Strzela (Stral) Steflik 34
Strzela Zuzanna 34-35
Strzoda Franz i Paulina 109,206-207,267-268,
272,277
Strzoda Jan 123,207
Strzoda Konrad 251
Strzoda Roman 269
618
Szczepaniak Stefan 272
Suchan Johann ks. 44,53-57,183
Suchan Kasper 304
Suchan Ginter 252,338
Tiele-Winckler, hrabia 100,103,108,112,115,
124,130,171,218,288-
289
Thomalla Augusta 144
Hiomalla Florian 215,227
Thomalla Josef 124
Tomalla Lidia 314
Thomalla Norbert 152
Thomalla Peter 333
Thomalla Heinrich 172
Trinczek Albert 139,280-281,333
Trinczek Gerhard i Wilhelm 313
Trinczek Elżbieta 24,143
Trinczek Urszula i Gerhard 24,169,281-282,
336,339
Trinczek Leo i Berta 159,243,250,291
Trinczek Paul 306
Trinczek Robert 153,159
Trinczek Aneta 175
Trinczek Teresa 242
Trinczek Wiktoria 243
Torka Bernard 175
Twardy Anna i Valentin 408
Twardy Julianna 244
Urban, św. 53,166,174,232,285
Urbanek Barbara 314
Urbanek Bernhard 103,357
Urbanek Georg 25,222,225,226,274
Ujerek 223
Urban Wincenty, bp. 46
Urbanides ks. 182
Viebig Hermann ks. 31,123-128,210,220-221,
230-231,243,251,257-
260,291,329,342,398
Vogel Antonius ks. 181
Wawrzyniec św. 29,40,68,92-93,98,104,108,
159,163,180,237,285,287
Wawrzyniec bp 29,351
Walasiak Władysław 223,275
Waza Kard. Ferdynand bp. 43
Welczek Franciszek prałat 42,215
Wilczek Gregor, ks.41, 45,180-181
Weiss Johann ks. 59,69,183
Wesoły Jerzy ks. 162
Wilhelm II cesarz 58,103,108
Wieczorek Walenty 161
Wioska Theresia (sr. Mamberta) 353
Wittig Wilhelm 106
Władysław Opolczyk, książę 79,86,384
Wojciech, św, 28
Wojciech Walenty bp.258
Wolfgang, bp. św. 28
Wollek Theophil, 124,360
Wullmann Franz 73,298
Wróbel Ralph prof. 23,85,254
Wratislav I kiążę 27
Wycisk Wacław bp. 154,156,162-164,192,
200-201,291
Wycisk Clemens 292
Wycisk Henryk ks. 165,200-201,342
Wysocky Andreas ks. 181
Wyszyński Stefan kard. 153,210,411
Zając Filip ks. 144-150
Zając Ferdynand 252
Zawadzki Aleksander 149, 265
Zimník Benjamin 124,250
Zimnik Hedwig 244,247
Zimnik Jerzy ks. 162
Zimnik Joseph 123
Zimnik Josef i Heinrich 101
Zimnik Jakub 176,249
Zimnik Karol 145
Zimnik Małgorzata 276
Zimnik Marta 152
Zimnik Róża 282
Zimnik Walenty 142
Zimnik Paul i Valentin 249
Zwiór Jan ks. 83
Zubko wska Zofia 225
Zygmunt III Waza 43
619
Indeks miejscowości
Bardo 131,165,234,352 165,207,211,212,215,219,222,239,
Biała 70,71,136,233 246,248,254,267,286,313,339-382
Biedrzychowice 169,252
Bodzanów 166,169
Błażejowice 26,45,47,49,59,73,74,77,89,97,176,
183,222,240,284,288,298,317,329
Browieniec 43,44,57,64,78,89,131,135,139,181,
185,227,281,290
Brożec 53,181,272
Chróścina Op. 76,77,154,183,351
Czartowice 26,45-46,70,98,123,127,222
Częstochowa 79,86,88,131,166,173
Dobra 58,
Dzierżysławice 26,47,49,55,72,77,82,89,97,129,
170,183,240,267,274,328
Gliwice 97,99,110,122,186-187,204,246
Głubczyce 29,61,71,102,128,149,166,186,217,254
Głogówek 26,31-33,39,43,44,51,56,61,62,64,
71,80,82,89,91, 92,105,110,111,123,
125,135,139,141,168,179,181-
182,186,190,201,202,228,
233,239,247,268-274
Golczowice 26,31,89,98,127,140,162,233,285,
341
Gostomia 75,76,162,183,384
Góra Św. Anny 131,158,164,168,173,194-195,
233,265,284
Grabina 133,193
Mochów 26,40-46,48,59,70,79,83,86-89,97,
157,183,221,239,251,268,293
Monachium 92,110
Moszna 31,34,54,58,68,74,77,104,185,213
Moszczanka 34
Naczęsławice 30
Niemcza 28
Niemysłowice 34
Nowa Wieś 106,159
Nysa 46,53,57,67,92,101,152,186-187,201-210,
274
Olbrachcice 64,71,82,135,203,269
Opawa/Troppau 29,53,54,58,254
Opole 28, 134,174,201-202
Panewniki 196-197
Pisarzowice 18, 34,57,59,183
Praga 28,32
Pręży na 71,75,195
Prudnik 29,64,99,148,152,153,156,174,195,201,
217,234,247,254,286,296,329
Racibórz 31,186
Racławice 29,43,47,51,60,64,72,136,141,143,
145-147,149,150,190,224,254
Ratisbona/Regensburg 28
Rostkowice 64,140,153,204,249,267,276
Rozkochów 32,142,190
Hojnowice 26,45,46,98,123
Javornik 57,93
Jasna Góra 83-84,167
Jesenik/Freiwaldau 53
Kazimierz 29,254
Kierpień 124,156,162,188,191,226,251
Komorniki 89,160,184,191
Krzyżanowice 71,106,183
Kujawy 32,34,46,113,134,189,220,342
Łącznik 68,76,136,184
Łąki Mariańskie (Pauliny) 26,80,81,83-
84,88,384,386
Łambinowice 149,264
Leśnik 26,43,77,89,97,184,240
Mionów 26-34, 45,453,59,73,74,89,90,105,
100,123,124,130-132,140,142,150,
151,160,162,164-
Solec 71,92,97,123,172,185,258
Śmicz 30,43,59,71,183,194,277
Strzeleczki 127, 133,172
Trzebnica 128,189,202-204
Zawada 127,143
Zuckmantel/Zlaty Hory 53,56,73,132,174,
234,286-287
Wambierzyce 132,166,234
Wiedeń 34,203
Wilków 26,40,45,53,54,59,64,73,74,80,
82,86,100,105,123,124,130,139-140,
149,151,160,162,164165,174,204,
219,221,239,245,247,253,266,285,
316,382-416
Wrocław 28,45,53,61,70,97,110,199,202,207,247
620
|
| any_adam_object | 1 |
| author | Globisch, Wolfgang 1933-2023 Wrobel, Ralph 1968- |
| author_GND | (DE-588)1081163852 (DE-588)171648072 |
| author_facet | Globisch, Wolfgang 1933-2023 Wrobel, Ralph 1968- |
| author_role | aut aut |
| author_sort | Globisch, Wolfgang 1933-2023 |
| author_variant | w g wg r w rw |
| building | Verbundindex |
| bvnumber | BV044505879 |
| ctrlnum | (OCoLC)1005678358 (DE-599)DNB1139901729 |
| edition | Wydanie 2 |
| era | Geschichte gnd |
| era_facet | Geschichte |
| format | Book |
| fullrecord | <?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?><collection xmlns="http://www.loc.gov/MARC21/slim"><record><leader>02990nam a22005538c 4500</leader><controlfield tag="001">BV044505879</controlfield><controlfield tag="003">DE-604</controlfield><controlfield tag="005">20171220 </controlfield><controlfield tag="007">t|</controlfield><controlfield tag="008">170919s2016 pl a||| |||| 00||| pol d</controlfield><datafield tag="016" ind1="7" ind2=" "><subfield code="a">1139901729</subfield><subfield code="2">DE-101</subfield></datafield><datafield tag="020" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">9788373425224</subfield><subfield code="c">Broschur</subfield><subfield code="9">978-83-7342-522-4</subfield></datafield><datafield tag="020" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">8373425225</subfield><subfield code="9">83-7342-522-5</subfield></datafield><datafield tag="035" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">(OCoLC)1005678358</subfield></datafield><datafield tag="035" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">(DE-599)DNB1139901729</subfield></datafield><datafield tag="040" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">DE-604</subfield><subfield code="b">ger</subfield><subfield code="e">rda</subfield></datafield><datafield tag="041" ind1="0" ind2=" "><subfield code="a">pol</subfield><subfield code="a">ger</subfield></datafield><datafield tag="044" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">pl</subfield><subfield code="c">XA-PL</subfield></datafield><datafield tag="049" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">DE-12</subfield></datafield><datafield tag="084" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">OST</subfield><subfield code="q">DE-12</subfield><subfield code="2">fid</subfield></datafield><datafield tag="100" ind1="1" ind2=" "><subfield code="a">Globisch, Wolfgang</subfield><subfield code="d">1933-2023</subfield><subfield code="e">Verfasser</subfield><subfield code="0">(DE-588)1081163852</subfield><subfield code="4">aut</subfield></datafield><datafield tag="245" ind1="1" ind2="0"><subfield code="a">Wczoraj i dziś parafii Wierzch</subfield><subfield code="c">Wolfgang Globisch. Geschichte der Dörfer Deutsch und Polnisch Müllmen / Ralph Michael Wrobel</subfield></datafield><datafield tag="246" ind1="1" ind2="3"><subfield code="a">Geschichte der Dörfer Deutsch und Polnisch Müllmen</subfield></datafield><datafield tag="250" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">Wydanie 2</subfield></datafield><datafield tag="264" ind1=" " ind2="1"><subfield code="a">Opole</subfield><subfield code="b">Wydawnictwo i Drukarnia Świętego Krzyża</subfield><subfield code="c">2016</subfield></datafield><datafield tag="300" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">620 Seiten</subfield><subfield code="b">Illustrationen</subfield><subfield code="c">24 cm</subfield></datafield><datafield tag="336" ind1=" " ind2=" "><subfield code="b">txt</subfield><subfield code="2">rdacontent</subfield></datafield><datafield tag="337" ind1=" " ind2=" "><subfield code="b">n</subfield><subfield code="2">rdamedia</subfield></datafield><datafield tag="338" ind1=" " ind2=" "><subfield code="b">nc</subfield><subfield code="2">rdacarrier</subfield></datafield><datafield tag="500" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">Historische Kommission für den Kreis Neustadt/Oberschlesien e.V</subfield></datafield><datafield tag="500" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">Bibliogr. S. 609-614.</subfield></datafield><datafield tag="648" ind1=" " ind2="7"><subfield code="a">Geschichte</subfield><subfield code="2">gnd</subfield><subfield code="9">rswk-swf</subfield></datafield><datafield tag="650" ind1="0" ind2="7"><subfield code="a">Pfarrei</subfield><subfield code="0">(DE-588)4115544-0</subfield><subfield code="2">gnd</subfield><subfield code="9">rswk-swf</subfield></datafield><datafield tag="651" ind1=" " ind2="7"><subfield code="a">Wierzch</subfield><subfield code="0">(DE-588)1141412543</subfield><subfield code="2">gnd</subfield><subfield code="9">rswk-swf</subfield></datafield><datafield tag="653" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">Parafia św. Wawrzyńca (Wierzch).</subfield></datafield><datafield tag="653" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">Wierzch (Polska).</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="0" ind2="0"><subfield code="a">Wierzch</subfield><subfield code="0">(DE-588)1141412543</subfield><subfield code="D">g</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="0" ind2="1"><subfield code="a">Pfarrei</subfield><subfield code="0">(DE-588)4115544-0</subfield><subfield code="D">s</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="0" ind2="2"><subfield code="a">Geschichte</subfield><subfield code="A">z</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="0" ind2=" "><subfield code="5">DE-604</subfield></datafield><datafield tag="700" ind1="1" ind2=" "><subfield code="a">Wrobel, Ralph</subfield><subfield code="d">1968-</subfield><subfield code="e">Verfasser</subfield><subfield code="0">(DE-588)171648072</subfield><subfield code="4">aut</subfield></datafield><datafield tag="856" ind1="4" ind2="2"><subfield code="m">B:DE-101</subfield><subfield code="q">application/pdf</subfield><subfield code="u">http://d-nb.info/1139901729/04</subfield><subfield code="3">Inhaltsverzeichnis</subfield></datafield><datafield tag="856" ind1="4" ind2="2"><subfield code="m">Digitalisierung BSB Muenchen 19 - ADAM Catalogue Enrichment</subfield><subfield code="q">application/pdf</subfield><subfield code="u">http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=029905783&sequence=000001&line_number=0001&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA</subfield><subfield code="3">Inhaltsverzeichnis</subfield></datafield><datafield tag="856" ind1="4" ind2="2"><subfield code="m">Digitalisierung BSB Muenchen 19 - ADAM Catalogue Enrichment</subfield><subfield code="q">application/pdf</subfield><subfield code="u">http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=029905783&sequence=000002&line_number=0002&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA</subfield><subfield code="3">Literaturverzeichnis</subfield></datafield><datafield tag="856" ind1="4" ind2="2"><subfield code="m">Digitalisierung BSB Muenchen 19 - ADAM Catalogue Enrichment</subfield><subfield code="q">application/pdf</subfield><subfield code="u">http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=029905783&sequence=000003&line_number=0003&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA</subfield><subfield code="3">Register // Personenregister</subfield></datafield><datafield tag="856" ind1="4" ind2="2"><subfield code="m">Digitalisierung BSB Muenchen 19 - ADAM Catalogue Enrichment</subfield><subfield code="q">application/pdf</subfield><subfield code="u">http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=029905783&sequence=000004&line_number=0004&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA</subfield><subfield code="3">Register // Ortsregister</subfield></datafield><datafield tag="940" ind1="1" ind2=" "><subfield code="n">oe</subfield></datafield><datafield tag="942" ind1="1" ind2="1"><subfield code="c">200.9</subfield><subfield code="e">22/bsb</subfield><subfield code="g">438</subfield></datafield><datafield tag="943" ind1="1" ind2=" "><subfield code="a">oai:aleph.bib-bvb.de:BVB01-029905783</subfield></datafield></record></collection> |
| geographic | Wierzch (DE-588)1141412543 gnd |
| geographic_facet | Wierzch |
| id | DE-604.BV044505879 |
| illustrated | Illustrated |
| indexdate | 2024-12-20T18:04:37Z |
| institution | BVB |
| isbn | 9788373425224 8373425225 |
| language | Polish German |
| oai_aleph_id | oai:aleph.bib-bvb.de:BVB01-029905783 |
| oclc_num | 1005678358 |
| open_access_boolean | |
| owner | DE-12 |
| owner_facet | DE-12 |
| physical | 620 Seiten Illustrationen 24 cm |
| publishDate | 2016 |
| publishDateSearch | 2016 |
| publishDateSort | 2016 |
| publisher | Wydawnictwo i Drukarnia Świętego Krzyża |
| record_format | marc |
| spellingShingle | Globisch, Wolfgang 1933-2023 Wrobel, Ralph 1968- Wczoraj i dziś parafii Wierzch Pfarrei (DE-588)4115544-0 gnd |
| subject_GND | (DE-588)4115544-0 (DE-588)1141412543 |
| title | Wczoraj i dziś parafii Wierzch |
| title_alt | Geschichte der Dörfer Deutsch und Polnisch Müllmen |
| title_auth | Wczoraj i dziś parafii Wierzch |
| title_exact_search | Wczoraj i dziś parafii Wierzch |
| title_full | Wczoraj i dziś parafii Wierzch Wolfgang Globisch. Geschichte der Dörfer Deutsch und Polnisch Müllmen / Ralph Michael Wrobel |
| title_fullStr | Wczoraj i dziś parafii Wierzch Wolfgang Globisch. Geschichte der Dörfer Deutsch und Polnisch Müllmen / Ralph Michael Wrobel |
| title_full_unstemmed | Wczoraj i dziś parafii Wierzch Wolfgang Globisch. Geschichte der Dörfer Deutsch und Polnisch Müllmen / Ralph Michael Wrobel |
| title_short | Wczoraj i dziś parafii Wierzch |
| title_sort | wczoraj i dzis parafii wierzch |
| topic | Pfarrei (DE-588)4115544-0 gnd |
| topic_facet | Pfarrei Wierzch |
| url | http://d-nb.info/1139901729/04 http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=029905783&sequence=000001&line_number=0001&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=029905783&sequence=000002&line_number=0002&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=029905783&sequence=000003&line_number=0003&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=029905783&sequence=000004&line_number=0004&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA |
| work_keys_str_mv | AT globischwolfgang wczorajidzisparafiiwierzch AT wrobelralph wczorajidzisparafiiwierzch AT globischwolfgang geschichtederdorferdeutschundpolnischmullmen AT wrobelralph geschichtederdorferdeutschundpolnischmullmen |